سلآموز بیاموز تا سالم باشی

پوکی استخوان یا استئوپروز Osteoporosis به معنی کم شدن تراکم استخوان است که به دنبال آن قدرت استخوان کم شده و شکننده میشود. شکننده شدن استخوان موجب میشود احتمال بروز شکستگی در آن بیشتر شود. پوکی استخوان معمولاٌ بتدریج پیشرفت میکند و هیچ علامتی از خود بروز نمیدهد تا وقتی که شکستگی بوجود میاید.

پوکی استخوان میتواند در هر استخوانی از بدن ایجاد شود ولی معمولا در ستون مهره، لگن، مچ دست و دنده ها بیشتر دیده میشود.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند؟

• زنان (به ویژه در سن یائسگی)
• افراد با سن بالا
• کسانی که بعضی از داروها را در مدت طولانی نظیر کورتن و هپارین مصرف می کنند.
• کسانی که سابقه خانوادگی ابتلا به پوکی استخوان را دارند.
• کسانی که تغذیه نامناسب (کمبود کلسیم و ویتامین D) دارند.
• درافراد بی حرکت (بیماران فلج اندام، سکته مغزی وبستری طولانی و...).
• کسانی که ساختار بدنی کوچک و ریزنقش دارند(لاغری بیش از حد).
• کسانی که دخانیات مصرف می کنند.
• کسانی که دچار یائسگی زود رس شده اند(جراحی برداشتن تخمدان).

علائم بیماری پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان بیماری خاموش نامیده میشود زیرا از دست دادن استخوانها بدون سر و صدا است. نشانه ای که در اغلب بیماران مبتلا دیده می شود درد به دنبال ضربه می باشد. در مراحل اولیه کمر درد وجود دارد در مراحل پیشرفته تر تغییر شکل ستون فقرات ستون فقرات به صورت قوز کردن و کوتاه شدن قد می باشد. شکستگی با ضربه خفیف به ویژه در ناحیه استخوان ران و بازو یا ستون مهره ها اتفاق می افتد.

روش تشخیص این بیماری چیست؟

با استفاده از رادیوگرافی و سنجش تراکم نسبی استخوانها، پوکی استخوان تشخیص داده می شود.

راه درمان پوکی استخوان چیست؟

واقعیت این است که هرچه سن بالاتر می رود احتمال تحلیل رفتن و پوکی استخوان بیشتر میشود که البته ما نمیتوانیم از این اتفاق کاملا جلوگیری کنیم اما میتوانیم از طریق استفاده از مواد غذایی غنی از کلسیم، مثل لبنیات، میوه و سبزیها و محصولات دریایی، روند آن را کندتر کنیم و باز سازی استخوانها را تا حدی سریعتر سازیم. البته ورزش و فعالیت در کنار تغذیه میتواند کمک موثری باشد.

عامل دیگر نور آفتاب است یعنی قرار گرفتن در معرض نور خورشید به عنوان سازنده اصلی ویتامین D در بدن بسیار مهم است و باید توجه داشت نور خورشید باید مستقیما بر روی پوست بدن تابیده شود نه از پشت شیشه. درصورتی که پوکی استخوان در مراحل پیشرفته تر باشد پزشک ممکن است داروهای مکمل کلسیم ویتامین D و گاهی استروژن (برای خانم های یائسه) و هورمون تجویز کند. در صورت بروز شکستگی درمان مناسب ضروری است.

رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری و کنترل این بیماری عبارت از یک رژیم غذایی متعادل حاوی مقادیر بالای پروتئین، کلسیم و ویتامین Dمی باشد.

کدامیک از مواد غذایی کلسیم بیشتری دارند؟

سردسته مواد غذایی کلسیم دار لبنیات است، مثل انواع مختلف پنیر، ماست، کره، شیر و... جالب است بدانید پنیرهای مختلف مقدار کلسیم متفاوتی دارند. در بین میوه ها، مرکبات کلسیم زیادی دارند و معمولا پرتقال را به خاطر وجود ویتامین ث می خورند در حالی که کلسیم آن به مراتب بیشتر است. نارنگی و گریپ فروت هر دو کلسیم زیادی دارند. گلابی و سیب کلسیم کمی دارند و در سبزیجات کاهو، اسفناج، نخود فرنگی و هویج کلسیم زیادی وجود دارد. جالب است بدانید که هویج بیشتر از ویتامین، کلسیم دارد.

یک مسئله بسیار مهم در بیماری پوکی استخوان، وزن است.

هرچه وزن بیشتر باشد فعالیت کمتر و هرچه فعالیت کمتر باشد استخوانها بیشتر تحلیل می روند. بنابراین افراد که به طرف سن پیری می روند حتما باید وزنشان را متعادل نگه دارند، مخصوصا خانمها بیشتر در معرض خطر هستند و استخوان بندی ظریفتری دارند باید از افزایش وزن پرهیز نمایند زیرا احتمال آسیب دیدگی زانو، کمر و مچ پا در آنان بیشتر خواهد بود.

دارو درمانی برای رفع علائم پوکی استخوان کدام است؟

برای درد خفیف مصرف داروهای بدون نسخه نظیر استامینوفن ممکن است کافی باشد. از کمپرس گرم یا سرد به هر شکل برای تخفیف درد استفاده کنید.

داروهای مکمل کلسیم و ویتامین D، درمان جایگزین داروئی –هورمونی ممکن است برای شما تجویز شود. در صورتی که شما از مکمل های کلسیمی استفاده می کنید توصیه می شود برای پیشگیری از علایم گوارشی و نفخ  این داروها به همراه غذا مصرف می شود.

همچنین برای کاهش خطر سنگهای کلیوی باید همراه با مصرف مکمل های کلسیمی مایعات فراوان بنوشید.

در صورت تجویز استروژن، برای معاینه لگنی و انجام پاپ اسمیر به طور منظم به پزشک جراح زنان مراجعه کنید.

ماهی یک بار پستان ها را از نظر وجود توده بررسی کنید. هر گونه خونریزی یا ترشح غیرمعمول زنان را به پزشک گزارش کنید.

فعالیت بدنی و ورزش را فراموش نکنید.

در صورت ابتلا به پوکی استخوان باید یک برنامه ورزشی منظم را پیگیری نمود. تمرینات ورزشی جهت تقویت عضلات، تمرینات دامنه حرکتی و تمریناتی در جهت تحمل وزن بدن در این مورد توصیه میشوند. تداوم درمان های فیزیوتراپی جهت اطمینان از یادگیری و انجام ورزشها الزامی است. از خم شدن و حرکات ناگهانی و بلند کردن اشیا سنگین خودداری کنید. ورزشهایی مثل پیاده روی روزانه 20-30 دقیقه به حفظ تعادل شما کمک میکند و احتمال زمین خوردن و شکستگی را کاهش میدهد. در صورت صلاحدید پزشک از کمربند طبی استفاده کرده و وضعیت صحیح بدن را حفظ کنید. برای خوابیدن از تشک سفت استفاده کنید.

در صورتی که به پوکی استخوان مبتلا هستید، توصیه های زیر را مورد توجه قرار دهید.

•  شدیداً مراقب سقوط و زمین خوردگی باشید. از راه رفتن در خیابانهای یخ زده یا بر سطوح خیس یا لغزنده خودداری کنید.
•  راه پله باید نور کافی و نرده های محکم داشته باشد. هنگام بالا یا پایین رفتن از پلکان، نرده های پلکان را بگیرید.
•  استفاده از وسایل کمک درمانی مانند عصا یا واکر و رعایت معیار ایمنی نظیر ایجاد دستگیره های مناسب در مکانهایی که احتمال زمین خوردن بیشتر است از تدابیری میباشد که میتوانید در جهت پیشگیری از سقوط به کار برید.
•  محیط خانه عاری از عوامل بالقوه خطرناک (قالی و موکت لغزنده، اتاقهای در هم و برهم، اسباب روی کف زمین و حیوانات خانگی که زیر دست و پا قرار میگیرند) باشد. 
•  در حمام از کفش های مناسب استفاده کنید تا خطر سقوط کاهش یابد.

• از مصرف داروهای موثر بر هوشیاری نظیر داروهای خواب آور و آرام بخشها که ممکن است باعث افتادن و بروز شکستگی گردد، خودداری کنید.