سلآموز بیاموز تا سالم باشی

همان طور که اولین عادت ماهیانه، نشان دهنده شروع دوره تولید مثل بالقوه زن است، یائسگی یا توقف دایمی قاعدگی نیز نشان دهندۀ پایان آن است. به طور متوسط سن یائسگی بین سال  های 40 تا 60 سالگی است و عموما در سن 51 سالگی رخ می دهد.

یائسگی منجر به کاهش سطح استروژن می گردد و می تواند نشانه های مشکل زایی را در برخی زنان ایجاد کند. گرگرفتگی، سردرد، سرگیجه و درد مفصل، همراه با شروع یائسگی بروز می کنند.

پذیرش یک سبک زندگی که شامل ورزش منظم، رژیم غذایی متعادل و جذب کلسیم کافی است، به حفظ سلامت زنان پس از یائسگی در برابر بیماری های قلبی و پوکی استخوان کمک می کند. یائسگي یکي از مراحل طبیعي و مهم زندگي است که مشخصه آن پایان باروري و قطع قاعدگي است.

زمان وقوع یائسگي و سن شروع یائسگي در زنان متفاوت است. مهم ترین مساله در زمان شروع یائسگی، ژنتیک است اما عوامل محیطي، مانند مصرف الکل، وضعیت اجتماعي- اقتصادي، شاخص توده بدن (چاقی یا لاغری) و مصرف دخانیات نیز در زمان شروع یائسگی نقش دارند. اگر یائسگي در سن کمتر از 40 سال اتفاق بیفتد به آن یائسگي زودرس مي گویند.

انواع یائسگی: 

• یائسگي فیزیولوژیک(طبیعي)
• یائسگي مصنوعي ( برداشتن تخمدان ها و رحم، مصرف بعضي از داروها مانند داروهایي که در شیمی درمانی استفاده می شوند، فرد را خیلی سریع به یائسگی می رساند)

یائسگی معمولا به سه دوره تقسیم می شود که عبارت از دوران حوالی یائسگی، دوران یائسگی و دوران پس از یائسگی می باشد.

دوران حوالی یائسگی:

• این دوره زمانی است که علائم یائسگی شروع می شوند ولی هنوز خونریزی ماهیانه وجود دارد.
• سطوح هورمونی به صورت نامنظم بالا و پایین رفته و فرد دچار گرگرفتگی و یا تغییرات عادت ماهیانه می شود.
• خونریزی فرد ممکن است به نسبت معمول کمتر، بیشتر یا نامنظم شود.
• این یک روند طبیعی است که به یائسگی منجر می شود و معمولا سه سال قبل از آخرین خونریزی ماهیانه شروع می شود. اگر چه این دوره برای هر زن متفاوت می باشد.

دوران پس از یائسگی:

• 12 ماه بعد از آخرین دوره قاعدگی، فرد در دوره پس از قاعدگی قرار دارد.
• تخمدان های فرد دیگر مقادیر قابل توجهی از استروژن و پروژسترون تولید نکرده و تخمک آزاد نمی کنند.
• گاهی افزایش موقت هورمونها باعث خونریزی ماهیانه می شود.
• لکه بینی در این دوران عادت ماهیانه محسوب نمی شود، چون تغییرات هورمونی بر مبنای تغییرات دوره ای نمی باشد.
• در صورت وقوع خونریزی یا لکه بینی بعد از 12 ماه از آخرین عادت ماهیانه باید با پزشک مشورت شود، چون این مسئله می تواند نشانگر یک بیماری جدی تر مثل سرطان تخمدان می باشد.
• گاهی زنان در سنین پایین تر نیز دچار یائسگی زود رس می شوند، که علت آن ناتوانی تخمدان ها در تولید استروژن یا پروژسترون می باشد.

دوران یائسگی و علایم و نشانه های آن:

آشنایي با تغییرات جسمي، روحي و رواني در دوران یائسگي به زنان کمک مي کند که بدانند چه چیزي در انتظار آن ها است و بتوانند با آمادگي بیشتري خود را با این تغییرات تطبیق دهند. شدت این علایم در افراد مختلف متفاوت است و به طور کلي علایم شامل موارد زیر می باشد: 

• بي نظمي در عادت ماهانه: این بي نظمي به صورت کاهش زمان و حجم خونریزي است. در صورت خونریزي شدید، قاعدگي طولاني مدت( 10 روز) و فاصله کمتر از سه هفته بین قاعدگي ها لازم است با پزشک مشورت شود.
• گرگرفتگي و تعریق شبانه
• تغییر تمایلات و فعالیت جنسي
• خشکي واژن
• خستگي و مشکلات خواب
• تغییرات خلقي
• سایر تغییرات جسماني مانند افزایش وزن و چاقي شکمی، کاهش توده عضلاني و افزایش و تجمع بافت چربي، کوچک شدن اندازه پستان ها، نازکي و کاهش ارتجاع پوست، سردرد، مشکلات حافظه، سفتي و درد عضلات و مفاصل.

عوارض یائسگی:

 برخي از اثرات یائسگي در طولاني مدت ظاهر مي شود که این علایم ناشي از اثرات استروژن روي استخوان ها، قلب، مثانه، واژن و پوست است و عبارتند از: 

• گر گرفتگی/ تعریق شبانه
• پوکي استخوان
• بیماري های قلبي- عروقي
• اختلالات ادراري- تناسلي
• اثرات بر روي پوست و مو

گر گرفتگی:

• گرگرفتگي یکي از شایع ترین علایمي است که اکثریت زنان در جریان انتقال به دوره یائسگي و یائسگي آن را تجربه مي کنند. این حالت به صورت گرم شدن شدید در قسمت بالایي بدن (سر و صورت ، گردن و قفسه سینه) شروع مي شود و ممکن است به صورت موجي به کل بدن پخش شود. پس از آن فرد دچار تعریق شده و احساس سرما مي کند. قبل از گرگرفتگي ممکن است احساس فشار در سر وجود داشته باشد و یا ممکن است این حالت با تپش قلب همراه باشد. این اختلال بیشتر شب ها اتفاق مي افتد و ممکن است مانع خواب و استراحت شود. در اثر به هم خوردن الگوي خواب، فرد دچار احساس خستگي، تحریک پذیري، عدم تمرکز و افسردگي مي شود. در بسیاري از موارد طول هر دوره علایم از30 ثانیه تا 5  دقیقه متفاوت است و از روزي به روز دیگر هم فرق مي کند.
• 25 درصد از زنان از گرگرفتگي شدید شاکي هستند و در بعضي از زنان اصلا ً اتفاق نمي افتد. این علایم معمولا ً پس از 3 تا 5 سال بدون درمان از بین مي رود.

رعایت نکات زیر برای کاهش علائم گر گرفتی می تواند کمک کننده باشد:

•  از لباس هاي نخي و روشن استفاده کنید و چند لایه بپوشید تا در مواقع گرم شدن بتوانید لباس ها را کم کنید.
• محیط زندگي را تا حد امکان خنک نگه دارید و کنار خود یک وسیله خنک کننده مثل بادبزن داشته باشید. در جاي خنک و با تهویه کافي بخوابید.
• مصرف الکل و دخانیات را قطع کنید و تا حد امکان از ادویه در غذا استفاده نکنید.
• به جاي مایعات گرم از نوشیدني هایي مثل آب یا آب میوه خنک استفاده کنید.
•  ورزش سبک مثل قدم زدن در هواي آزاد را به طور منظم انجام دهید.
•  از رژیم غذایي سبک (مصرف بیشتر میوه و سبزي و شیر و ماست) استفاده کنید.
•  وزن خود را کنترل کنید.
•  از لباس خواب و ملافه مناسب استفاده کنید که امکان تنفس پوست را فراهم کند.
•  از تکنیکهاي آرام سازي به خصوص تنفس عمیق و آهسته و ماساژ استفاده کنید.
•  زمان بندي و عوامل تشدید کننده علایم را یادداشت کنید تا بتوانید وقوع گرگرفتگي هاي بعدي را پیش بیني کنید و اقدامات لازم را قبل از آن انجام دهید.

 در صورتي که اقدامات فوق موثر واقع نشده و همچنان از علایم رنج مي برید به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت، وجود بیماری زمینه ای، مصرف دارو، گرگرفتگی شدید یا به دفعات مکرر در شب و روز نیز به پزشک مراجعه کنید.

پوکی استخوان:  

برای پیشگیری از پیشرفت پوکی استخوان توصیه های زیر را رعایت کنید:

• به طور منظم ورزش کنید. پیاده روي ورزش مناسبي است.
• همه روزه مواد غذایي حاوي کلسیم، به خصوص لبنیات پاستوریزه کم چرب مصرف کنید. ( درگروه لبنیات شیر، ماست، پنیر و کشک از منابع خوب کلسیم هستند)
• ویتامین D با افزایش جذب کلسیم در روده ها از پوکي استخوان جلوگیري مي کند. براي تامین آن هر روز در مقابل نور مستقیم خورشید قرار بگیرید. تابش نور خورشید از پشت شیشه تاثیر ندارد.
• براي پیشگیري از حوادث به خصوص جلوگیري از زمین خوردن، در محیط خانه و درخارج از منزل نکات ایمني را رعایت کنید.

بیماری های قلبی - عروقی:

پس از یائسگي، خطر مبتلا شدن به بیماري هاي قلبي - عروقي مانند سکته قلبی و سکته مغزی و لخته شدن خون در رگ ها،  بیشتر مي شود. براي پیشگیری از این بیماری ها:

• از استعمال دخانیات مانند سیگار، قلیان و چپق خودداری کنید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• مصرف چربي و نمک را کاهش دهید.
• میوه و سبزي بیشتری مصرف کنید.
• براي معاینه به پزشک مراجعه کنید.

  مشکلات ادراری - تناسلی:

• عفونت ادراری: در دوره یائسگي احتمال عفونت ادراري بیشتر می شود. عفونت ادراری معمولا با سوزش هنگام ادرار کردن همراه ً مي شود. اما گاهي بدون علامت است. عفونت ادراري به راحتي با انجام آزمایش ساده ادرار قابل تشخیص است. مصرف داروهاي تجویز شده توسط پزشک، نوشیدن آب و ادرار کردن زود به زود، باعث بهبود آن مي شود.

• بی اختیاری ادراری: پس از یائسگي و با افزایش سن تغییراتي در مجاري ادراري به وجود مي آید که موجب بروز بي اختیاري ادرار مي گردد. علت دیگر بي اختیاري ادرار ضعیف بودن و شل شدن عضلات کف لگن است. عضلات کف لگن، رحم و مثانه را نگه مي دارند؛ بنابراین شل شدن آنها موجب افتادگي رحم و مثانه مي شود و به دنبال آن بي اختیاري ادرار ایجاد مي شود.

 کم شدن ترشحات زنانه:

در دورۀ یائسگي به طور طبیعي ترشحات زنانه کم مي شود (مهبل خشک مي شود). به همین دلیل خارش و سوزش ایجاد شده و نزدیکي دردناک مي شود. این موضوع را جدي بگیرید زیرا مي تواند بر روابط زناشویي تاثیر بگذارد. با مراجعه به پزشک، این مشکل به راحتي برطرف مي شود. پزشک داروهایي مي دهد که با استفاده از آنها مهبل مرطوب شده و خارش، سوزش و درد از بین می رود. ادامه روابط زناشویي نیز به رفع این مشکل کمک مي کند. زناني که همسر ندارند نیز باید براي درمان خارش و سوزش به پزشک مراجعه کنند.

تغییرات پستان ها:

بعد از یائسگي و با افزایش سن، به طور طبیعي پستان ها کوچک و شل مي شوند. از آنجاکه با افزایش سن خطر ابتلا به  سرطان پستان زیاد مي شود، لازم است براي اطمینان از سلامت پستان ها توسط پزشک معاینه شوید. در صورت وجود توده در پستان یا زیر بغل، فرورفتگي نوک پستان، تورفتگي سایر قسمت هاي پستان، خروج خون یا هر نوع ترشح از نوک پستان، زخم پستان، تغییر شکل، اندازه یا رنگ  پستان و درد پستان ها باید هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.

نکات مهم: 

• در صورت هر نوع لکه بیني یا خونریزی زنانگي به پزشک مراجعه کنید.
• اگر متوجه هر نوع توده یا برجستگي در ناحیه تناسلي شدید هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید.
• سرطان گردن رحم اگر زود تشخیص داده شود مي توان جلوي پیشرفت آن را گرفت. این بیماري با یک آزمایش ساده به نام پاپ اسمیر، قابل تشخیص است. بنابراین براي انجام این آزمایش به ماما یا پزشک مراجعه کنید.