سلآموز بیاموز تا سالم باشی

سندروم تخمدان پلی کیستیک ( PolyCystic Ovary syndrome PCOS) چیست؟

 سندروم تخمدان پلی کیستیک شایع‌ترین اختلال هورمونی در زنان است که با عدم تخمک گذاری همراه بوده به آن تنبلی تخمدان نیز گفته می شود. این اختلال در 5 تا 10 در صد از زنان دیده می شود و یکی از شایعترین علل ناباروری در خانمها به شمار می آید. سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS مشکلی است که در آن تعادل هورمون‌های زنانه به هم می خورد و می‌تواند باعث قاعدگی نامنظم در خانم ها و سخت‌ تر باردار شدن بشود. همچنین می‌تواند باعث تغییرات ناخواسته و ناخوشایند در ظاهر فرد مانند پرمویی بشود.

اگر تخمدان پلی کیستیک درمان نشود باعث بروز مشکلاتی جدی برای سلامت فرد شده و ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت، ناباروری و حتی بروز سرطانها را بالا می برد. پس در صورت مشاهده‌ علائم و نشانه های این اختلال که در ادامه به آنها می پردازیم، سریعا به پزشک مراجعه نمایید.

در تخمدان زنانی که به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا می‌شوند، کیست‌های بسیار کوچکی در تعداد بالا می‌روید و دقیقاً به همین علت است که این سندرم را تخمدان پلی کیستیک می‌نامند. این کیست‌ها به‌ خودی‌ خود مضر نیستند اما باعث بر هم زدن تعادل هورمون‌ها در بدن و مشکلات بعدی می‌شوند.

در واقع در این اختلال، تعادل هورمون‌های جنسی به هم می‌ریزد. بدین صورت که ترشح هورمون جنسی مردانه (آندروژن) که در حالت طبیعی به میزان بسیار کمی در بدن زنان ترشح می شود، افزایش می یابد و این اتفاق می تواند منجر به عدم تخمک گذاری در زنان، مشاهده‌  آکنه و جوش صورت و همچنین رشد کردن موی زائد روی صورت و بدن شود.

همچنین برهم خورن تعادل هورمون ها می تواند بدن را به هنگام استفاده از انسولین دچار مشکل سازد که به این وضعیت مقاومت در برابر انسولین گفته می‌شود. زمانی که بدن از انسولین استفاده نکند، قند خون بالا خواهد رفت و در طول زمان، احتمال ابتلا به دیابت بسیار بیشتر می شود. این اختلال در صورت عدم درمان می تواند در دراز مدت همچنین بروز سرطان اندومتر (رحم)، همچنین احتمال بروز سرطان تخمدان و پستان و همچنین مشکلات قلبی عروقی را نیز افزایش دهد. لذا تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک و درمان به موقع آن می‌تواند عوارض تخمدان پلی کیستیک را کنترل کند و از بروز مشکلات و بیماری ها در دراز مدت جلوگیری نماید.

 علایم و نشانه های سندروم تخمدان پلی کیستیک کدامند؟

آمنوره یا قاعدگی نامنظم. معمولاً زنان مبتلا به این اختلال، کمتر از یک بار در ماه و سالانه کمتر از 8 بار پریود می‌شوند. برخی دیگر نیز خون‌ ریزی‌های شدیدی در طول پریود تجربه می‌کنند.

هیرسوتیسم( پرمویی). معمولاً زنان مبتلا موهای ضخیم‌تری روی صورت، قفسه‌ی سینه، شکم و کمر مشاهده می‌کنند.

چاقی یا اضافه وزن

پوست چرب و آکنه و جوش صورت

ریزش مو و کم پشت شدن موها

ناباروری یا نازایی

احساس درد در ناحیه لگن و شکم. بعضی از زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک، درد یا ناراحتی در لگن، شکم یا در پشت و کمر دارند. این درد ممکن است شدید و یا خفیف باشد.  شدت از شدت خفیف تا شدید باشد و یا گاهاً شبیه به دردی باشد که شما در شروع دوره قاعدگی تجربه می کنید.

لکه‌های ضخیم و تیره پوست: برخی از بیماران دچار لکه های قهوه ای مایل به سبز در مناطق مختلف بدن مانند گردن، زیر بغل، زیر پستان، کشاله ران و ناحیه پرینه می شوند که در لمس حالت مخملی دارد. این لکه ها نشانه مقاومت به هورمون انسولین است و با مصرف متفورمین تاحدودی کاهش می یابد.

آپنه هنگام خواب. برخی از زنان مبتلا به این بیماری، دارای آپنه خواب هستند. آپنه خواب وضعیتی که در آن فرد  هنگام خواب، خرخر می کند. این وضعیت می تواند به دنبال افزایش سطح استروژن و تستوسترون و یا چاقی ایجاد شود، که هر دو با سندروم تخمدان پلی کیستیک مرتبط هستند.

بروز مشکلات روحی روانی. به نظر می رسد زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک، حالاتی چون اضطراب و افسردگی را تجربه کنند. این علائم ممکن است علل فیزیکی مانند اختلالات هورمونی داشته باشند و یا در واکنش به مشکلاتی چون ناباروری در زنان مبتلا به این اختلال ایجاد شوند.

علل بروز سندروم تخمدان پلی کیستیک در زنان چیست؟

علت این بیماری به طور قطعی مشخص نیست اما برخی علل را در بروز آن دخیل می دانند که عبارتند از:

•  وراثت: این اختلال در خواهر و مادر فرد مبتلا و در دو قلوها معمولاً دیده می شود. بنابراین جنبه ارثی برای این بیماری مطرح شده است.

• اختلال در ترشح هورمونهای مردانه در بدن زنان: شاخص ترین اختلال در تخمدان پلی کیستیک، افزایش آندروژنها (هورمونهای مردانه) است که دلیل آن را معمولاً اختلال در ترشح هورمونهای محرک از هیپوتالاموس در مغز و به دنبال آن گونادوتروپینها (هورمونهایی که در رشد، تولید مثل و عملکرد جنسی نقش دارند) از زمان بلوغ می دانند. این وضعیت می تواند به دلایلی چون اختلال ژنتیکی، استرس های روحی روانی، تغییرات تولید یا اثر انسولین و یا تغییرات وزن رخ دهد. تخمدانها ثابت ترین منبع تولید هورمون مردانه آندروژن است، اما گاهی نیز اختلال در تولید این هورمونها از غده فوق کلیه مشاهده می شود.

•  چاقی: حدود 40 تا 50 درصد مبتلایان به این بیماری چاق هستند که معمولا از نوع زنانه یا گلابی شکل است. چاقی موجب افزایش هورمونهای مردانه و به دنبال آن افزایش علایم و نیز افزایش مقاومت به انسولین می شود.

• مقاومت به انسولین: در بسیاری از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، مقاومت به انسولین وجود دارد، به این معنی که بدن آن‌ها به هورمون انسولین که سطح قند خون را کنترل می‌کند، به خوبی جواب نمی‌دهد. این باعث می‌شود که سطح قند خون (گلوکز) افزایش یابد و حتی بدن انسولین بیشتری را تولید کند. به عقیده محققان این وضعیت ممکن است منجر به تولید بیشتر هورمون مردانه، افزایش اشتها و ابتلا به دیابت نوع دوم گردد.

چگونه می توان این بیماری را تشخیص داد؟

به منظور پی بردن به اینکه آیا شما مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستید یا خیر، پزشک شما:

• درباره نشانه هایتان از جمله عادت ماهانه سؤال خواهد پرسید.
• به منظور بررسی تغییرات سطح هورمون ها یک آزمایش خون درخواست خواهد داد.
• به منظور بررسی تخمک های شکل گرفته و کیست های تخمدان، سونوگرافی از تخمدانها را برای شما تجویز خواهد کرد.

اگر دو مورد از این موارد درباره شما  مثبت بود، حاکی از وجود این اختلال در شما می باشد.

سندروم تخمدان پلی کیستیک چگونه درمان می شود؟

پزشک ممکن است برای کم کردن علائم، داروهای ضد بارداری تجویز کرده و اگر فرد در باردار شدن مشکل داشته باشد، برای او داروهای بارداری تجویز نماید. در واقع درمان بستگی به تمایل و هدف شما از درمان دارد. اگر می خواهید از بارداری پیشگیری کنید و اثر استروژن زیاد بر اندومتر یا رحم و علائم این اختلال را کاهش دهید، قرصهای پیشگیری از بارداری مفید هستند.

توجه داشته باشید که قرصهای پیشگیری از بارداری خوراکی از تولید استروئیدهای فوق کلیه و تخمدان می کاهند و رشد مو را در دو سوم بیماران مبتلا به پرمویی کاهش می دهد. استفاده از این قرصها به تنهایی ممکن است نسبتا غیر موثر باشد و در برخی از بیماران، مقاومت به انسولین نیز به علت استفاده از این داروها تشدید شود و بنابراین برای درمان موثر پرمویی باید همزمان از داروهای کاهنده آندروژن نیز استفاده گردد.

یکی از داروهای کاهنده آندروژن اسپرونولاکتون است که یکی از شایعترین عارضه هایی که ایجاد می کند؛ بی نظمی قاعدگی است. این عارضه که در 50 درصد بیمارانی که از دوزهای بالای این دارو استفاده می کنند بیشتر دیده می شود و معمولاً در صورت مصرف همزمان با قرصهای پیشگیری از بارداری این عارضه کاهش می یابد.

کاهش وزن را در دستور کار قرار دهید. کاستن از وزن اولین توصیه به بیماران چاق مبتلا به تخمدان پلی کیستیک است. زیرا زنان با کم کردن وزن خود به میزان 5 تا 10 درصد، می توانند مشکلات خود را کاهش دهند. همچنین کاهش وزن از میزان انسولین و هورمون آندروژن اضافه می کاهد و در ترکیب با داروهای محرک تخمک گذاری مانند کلومیفن می تواند باعث شروع مجدد تخمک گذاری شود.

تا می توانید ورزش کنید. ورزشهایی که گروه بزرگی از عضلات را درگیر می کنند مقاومت به انسولین را کاهش می دهند و ممکن است بخش مهمی از درمانهای غیر دارویی و تعدیل کننده شیوه زندگی باشند.

 یک رژیم غذایی سالم حاوی پروتئین و میوه و سبزیجات سبز و حتی الامکان کم کربوهیدرات داشته باشید. از آنجا که این اختلال توانایی بدن شما برای تنظیم انسولین محدود می کند، ممکن است لازم باشد که از یک رژیم غذایی که معمولاً به بیماران دیابتی توصیه می شود، پیروی کنید. یک رژیم غذایی حاوی پروتئین و فیبر میتواند به کاهش سطح انسولین کمک کند. اجتناب از مصرف غذاهای فراوری شدت و غذاهای حاوی قند زیاد حتی الامکان پرهیز کنید. 

از مصرف سیگار یا قلیان پرهیز کنید. اگر سیگار یا قلیان مصرف می کنید؛ هرچه زودتر راهی برای ترک آنها بیابید. زیرا بانوانی که سیگار مصرف می‌کنند، آندروژن بالاتری دارند که می‌تواند منجر به بروز تخمدان پلی کیستیک شود.

در صورت تجویز پزشک، داروهای حساس کننده به انسولین که موجب کاهش مقاومت به انسولین می شوند، استفاده کنید. چون به نظر می رسد افزایش انسولین در عدم تخمک گذاری همراه با تخمدان پلی کیستیک موثر است، ممکن است این درمان باعث تعادل هورمونها و بارداری شود. شایعترین داروی از این دسته، متفورمین یا گلوکوفاژ است که موجب کاهش مقاومت به انسولین و افزایش مصرف گلوگر یا قند خون می شود. این دارو عوارضی مانند تهوع ، استفراغ ، اسهال و نفخ و افزایش دفع گاز شکم دارد، که با دوزهای بالاتر دارو بیشتر دیده می شود. 

ناباروری و درمان

اغلب زنان مبتلا به تخمدان پلی کیستیک؛ به طور طبیعی باردار میشوند، اما برخی ممکن است به کمک نیاز داشته باشند چراکه این بیماران به دلیل عدم تخمک کذاری، بیشتر در معرض ناباروری هستند و برای درمان این عارضه باید طبق نظر پزشک از داروهای محرک تخمک گذاری مانند کلومیفن استفاده کنند.

نکته: اگر برای شما در روش های تشخیصی سندروم تخمدان پلی کیستیک، تشخیص داده شده است. هرچه سریعتر برای درمان به پزشک متخصص زنان مراجعه نمایید و تنها تحت نظر پزشک به مصرف دارو و اقدامات درمانی بپردازید.