در حال حاضربیماری کووید 19 به عنوان یک بیماری پاندمی در همه کشورهای جهان انتشار یافته است. این بیماری با علایمی مانند تب، سرفه های خشک، تنگی نفس و گاهی مشکلات حاد تنفسی مانند تنفس تند، گلودرد، آبریزش بینی و به طور کمتر شایعی مشکلات گوارشی نظیر اسهال، اختلالات انعقاد خون و نارسایی کلیه گزارش شده است. علایم این بیماری ازموارد خفیف تا شدید و کشنده گزارش شده است. مهم ترین راه پیشگیری از این بیماری نیز رعایت دقیق بهداشت فردی، شستن کامل دست ها با آب و صابون، رعایت فاصله طولی مناسب، ماندن در منزل و استفاده از ماسک و دستکش در محل های شلوغ و پرجمعیت در صورتیکه اجبار به خارج شدن از منزل دارید وهم چنین پیروی از تغذیه صحیح به منظور تقویت سیستم ایمنی بدن در مقابل بیماری کووید 19 می باشد. 

در این روز ها که مصادف شده با ایام مبارک ماه رمضان و روزه داری، سوالی که ذهن خیلی از افراد را به خود مشغول کرده است این است که روزه داری به سیستم ایمنی آسیب میرساند و آنها را در برابر این بیماری آسیب پذیر می سازد یا خیر؟

براساس گزارش اخیر سازمان جهانی بهداشت، هیچ مطالعه ای مبنی بر خطر روزه داری و افزایش ابتلا به بیماری کووید 19 دیده نشده است. نتایج مطالعات کادر پزشکی در خصوص روزه داری در شرایط بحرانی شیوع بیماری کووید 19 به شرح زیر است:

1) اگر فرد سالمی هستید، نخوردن غذا در روزه داری، نه تنها عارضه ای برای شما ایجاد نمیکند بلکه سبب تقویت سیستم ایمنی بدن، کاهش پاسخ های التهابی زیان بار و بهبود واکنش بدن در موارد استرس می شود. بر این اساس افراد سالم کمتر از 65 سال با رعایت موارد بهداشتی در تغذیه میتوانند روزه بگیرند اما اگر اخیرا عمل  پیوند اعضا انجام داده اید ( به جز پیوند قرنیه) نباید روزه بگیرید. روزه گرفتن برای افرادی که پیوند قرنیه انجام داده اند، بلامانع است.

2) اگر قبلا به بیماری خاصی مبتلا بوده اید و با نظر پزشک معالج میتوانید روزه بگیرید، روزه داری در شرایط بحران ویروس کرونا متفاوت از سال های قبل نیست. اگر به بیماری کووید 19 مبتلا شده و بهبود یافته اید توصیه میشود حداقل تا 6 هفته پس از بیماری اقدام به روزه گرفتن نکنید.

3) اگر به بیماری های زمینه ای نظیر فشارخون بالا، بیماری قلبی عروقی، سرطان و دیابت مبتلا هستید، بیش از دیگران در معرض ابتلا به وضعیت شدید بیماری کووید 19 هستید، شما حتما حتما باید درخصوص روزه گرفتن با پزشک معالج خود مشورت کنید.

نقش تغذیه در تقویت سیستم ایمنی بدن

رعایت اصول صحیح تغذیه تاثیر مهمی در تقویت سیستم بدن برای مقابله با عفونت ها بخصوص بیماری کووید 19 دارد. بر این اساس میتوانید با رعایت تعادل و تنوع در برنامه غذایی خود، ریزمغذی های مورد نیاز بدن برای بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن خود را تامین کنید. طی روزه داری گرسنگی میتواند در صورت عدم رعایت اصول تغذیه صحیح در وعده سحری یا افطار یا حذف یکی از وعده ها به ویژه وعده سحری، موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن شده و احتمال ابتلا به کووید 19 را افزایش دهد.

تاثیر روزه داری بر سلامت و عملکرد سیستم ایمنی بدن

مطالعات متعددی نقش موثر روزه داری را در سلامتی به خصوص بر روی سطح گلوکز خون، چربی های خون، فشار خون بالا، کنترل وزن و بهبود بیماری های مختلف را نشان داده اند. در اغلب بیماری هایی که عادت غذایی غلط، چاقی و افزایش وزن در بروز آنها دخالت دارند، روزه داری مفید است.

روزه داری میتواند موجب کاهش پاسخ های التهابی و تنظیم سیستم ایمنی بدن شود. همچنین فعالیت سلول های دفاعی بدن طی روزه داری بیشتر می شود. به طور کلی روزه داری صحیح و رعایت رژیم غذایی مناسب در وعده های سحر و افطار در تقویت سیستم ایمنی بدن موثر است.

بنابراین با رعایت تغذیه صحیح و مصرف منابع غذایی حاوی ویتامین های C ،E ،D ،A و ویتامین های گروه B همچنین منابع غذایی حاوی آهن، روی و سلنیوم که برای عملکرد طبیعی سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید 19 لازمند، نگرانی شما از نظر تضعیف سیستم ایمنی بدن در ایام روزه داری و خطر ابتلا به این بیماری کاهش می یابد.

ویتامین  A: با توجه به نقش این ویتامین در تقویت سیستم ایمنی بدن، توصیه می شود در وعده های سحری و افطاراز منابع این ویتامین نظیر هویج، کدوحلوایی، موز و انواع مرکبات و منابع حیوانی مانند زرده تخم مرغ، شیرو لبنیات استفاده کنید.

ویتامین D: منابع غذایی این ویتامین نظیرماهی های چرب، لبنیات و زرده تخم مرغ نیز سبب افزایش عملکرد سیستم ایمنی بدن میشوند.

ویتامین E: برای تامین این ویتامین به عنوان آنتی اکسیدان و کمک کننده به عملکرد سیستم ایمنی بدن میتوانید از روغن کانولا، آفتابگردان و ذرت در طبخ واز سبزیجاتی مانند اسفناج، کلم پیج، سویا و سیب زمینی در وعده های غذایی سحر و افطار و از انواع اجیل مانند فندق، بادام و گردو در فاصله وعده افطار تا شام استفاده کنید.

ویتامین C: از منابع غذایی حاوی این ویتامین مشتمل بر انواع کلم، گوجه فرنگی، جوانه گندم، ماش و شبدر، انواع مرکبات مانند لیموترش، لیموشیرین، پرتقال و نارنگی و کیوی در هر سه وعده افطار، سحر و شام جهت تقویت سیستم ایمنی استفاده نمایید.

ویتامین های گروه B: ازمنابع این گروه نظیر انواع سبزی های برگ سبز تیره، میوه ها، شیر و لبنیات، انواع گوشت ها، زرده تخم مرغ، غلات سبوس دار، حبوبات نظیر لوبیاها، عدس، باقلا، ماش و انواع مغز ها (پسته، گردو،بادام فندق) جهت ارتقای سیستم ایمنی بدن خود در این ایام مصرف کنید.

ویتامین B12: این ویتامین سبب پیشگیری از پیشرفت سریع عفونت های ویروسی می شود. منابع آن شامل گوشت قرمز،گوشت ماهی و ماکیان،تخم مرغ و لبنیات می باشند.

آهن: این عنصر نیز سبب تقویت سیستم ایمنی بدن شما می شود. آهن هم در منابع گیاهی و هم در منابع حیوانی موجود میباشد. منابع حیوانی آن عبارت از گوشت قرمز، مرغ و ماهی و منابع گیاهی آن شامل انواع سبزیجات، حبوبات، میوه های تازه و خشک و غلات کامل می باشند. درصورتیکه منابع غذایی حاوی آهن را به همراه منابع غذایی ویتامین C مصرف کنید، جذب بهتری خواهند داشت.

روی: مصرف منابع غذایی  این ماده معدنی نظیرگوشت قرمز، مرغ، ماهی، غلات کامل، حبوبات و تخم مرغ سبب تقویت سیستم ایمنی بدن شما می شود.

وعده های غذایی درایام روزه داری

 1) وعده غذایی سحر

 نوع غذایی که در وعده سحری مصرف میکنید با تامین انرژی و مواد مغذی مورد نیاز بدن شما، نقش مهمی در حفظ کارایی بدن و جلوگیری از کم آبی، ضعف و خستگی دارد. با رعایت نکات زیر میتوانید یک وعده سحری سالم داشته باشید:

• وعده سحری باید حتما در وقت سحرمیل شود.
• حذف وعده سحری سبب سوخت ناقص چربی ها و افت قند خون میشود.
• از غذاهای کم حجم و غنی از مواد مغذی که کم نمک، کم چرب و کم شیرین هستند استفاده کنید زیرا مصرف زیاد قند، نمک و چربی سبب تضعیف سیستم ایمنی می شود.
• به مقدار کافی سبزیجات مختلف مصرف کنید. سبزی ها با دارا بودن مواد مغذی مختلف و آب علاوه بر تامین ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن، از تشنگی و خشکی گلو که میتواند فرد را مستعد ابتلا به کووید 19 کند، جلوگیری میکنند. در این وعده از سبزیجاتی مانند کاهو، گوجه فرنگی و خیار که آب فراوانی دارند استفاده کنید.
•  سعی کنید در این وعده مواد غذایی شیرین مصرف نکنید. این مواد با تحریک ترشح هورمون انسولین در بدن سبب ورود سریع قند به درون سلول ها شده در نتیجه با افت سریع قند خون موجب گرسنگی در ساعات اولیه روز می شوند. نوشیدنی های خیلی شیرین صنعتی، نوشابه های گازدار، شربت ها و چای خیلی شیرین جزء این دسته اند.
• چای خیلی شیرین یا چای پررنگ هم به دلیل کمک به دفع آب ازبدن و از دست رفتن مواد معدنی طی روزموجب تشنگی، خشکی دهان و گلوی شما در طول روزمی شوند. لذا توصیه میشود در این وعده مصرف نکنید.
• غذا های پر پروتیین نظیر انواع کباب، ماهی و غذاهای خشک و پر روغن مثل کتلت و کوکو، سوسیس و کالباس، پیتزا و کله پاچه و هم چنین غذاهای چرب و پرادویه سبب دفع سریع آب از بدن، تشنگی و خشکی دهان در طول روز می شوند. توصیه میشود این دسته از مواد به ویژه در شرایط کنونی که با شیوع بیماری کووید 19 مواجه هستیم در وعده سحر مصرف نکنید.
• نوشیدن مقادیر فراوان آب در این وعده علاوه بر اینکه سریع ازکلیه ها دفع شده و هیچ گونه کمکی به حفظ آب بدن طی روز نمی کند، سبب مشکلات گوارشی و نفخ نیز می شود.
• به طور کلی غذا های ساده و سبک مثل انواع پلو خورشت در حجم کم (برای افرادی که فعالیت بدنی بیشتری در طول روز دارند) و یا وعده های سبک تر شبیه وعده صبحانه (برای افرادی که فعالیت بدنی کمتری در طول روز دارند) برای وعده سحر میتواند مناسب باشد.

2) وعده غذایی افطار

در هنگام افطار بدن شما نیاز به یک منبع انرژی به شکل گلوکز دارد که کاهش قند خون در ساعات روزه داری را جبران کند. در وعده افطار باید ضمن پرهیز از پرخوری، از غذاهای سبک و در عین حال پر انرژی استفاده کنید.

توصیه میشود افطار خود را با موارد زیر آغاز کنید:

• یک لیوان آب گرم، چای کمرنگ و یا شیر به همراه خرما یا عسل در شروع افطارمناسب است.
• خرما بهترین ماده غذایی برای تامین تدریجی قند خون است. خرما منبع خوبی از مواد مغذی، قند، فیبر و پتاسیم است و در تنظیم قند خون در دوران روزه داری بسیار مفید است اما از مصرف بیش از حد خرما نیز مانند سایر شیرینی ها پرهیز کنید.
• مصرف غذاهای سبک مثل فرنی، شیربرنج یا نان و پنیر و سبزی (سبزی ها باید کاملا شسته و ضد عفونی شوند) نیز مناسب هستند.
• مصرف انواع سوپ ها، حلیم که منبع خوبی از مواد نشاسه ای، فیبر، پتاسیم و منیزیم است نیز در این وعده مفید می باشد.
• مصرف آش های غلیظ و چرب که مقدار زیادی پیاز داغ و نعنا و حبوبات دارند به دلیل ایجاد مشکلات گوارشی برای این وعده چندان مناسب نیستند.
• سیب زمینی آب پز، سبزی های پخته مثل کدو، کلم، گل کلم، هویج و نخودفرنگی و تخم مرغ آب پز غذا های مناسبی برای وعده افطار هستند.
•  مصرف زولبیا بامیه که دارای مقادیر فراوان قند و چربی، اسید های چرب ترانس و اشباع هستند را بسیار محدود کنید.
• به طور کلی زیاده روی درمصرف مواد قندی و شیرین از جمله حلوا، شله زرد خیلی شیرین و... در وعده افطار علاوه بر اینکه سبب اضافه دریافت انرژی و چاقی میشوند موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن نیز می گردند.

3) وعده غذایی شام در روزه داری

 توصیه میشود حداقل یک ساعت پس از صرف افطاری ساده و سبک اقدام به خوردن شام کنید.

غذاهایی که در وعده شام مصرف می کنید باید کم نمک و کم چرب باشند. میتوانید به جای نمک از سبزیجات معطر و خشک برای طعم دار کردن غذا استفاده کنید. دریافت اضافه نمک، بدن شما را مجبور به واکنش نموده و برای جبران آن لازم است  آب بیشتری مصرف کنید. لذا توصیه میشود از حداقل نمک در تهیه غذا استفاده کنید این مقدار کم نمک نیز باید از نمک ید دار تصفیه شده باشد.

مصرف میوه ها و مایعات برای جبران کم آبی بدن و حفظ سلامت و ایمنی بدن توصیه می شود. مصرف میوه و سبزی در فاصله افطار تا سحر به دلیل اینکه منبع خوبی برای ویتامین C و پیش سازهای ویتامین A می باشند برای تقویت سیستم ایمنی بدن توصیه می شوند. سبزی ها و میوه ها همچنین حاوی مقادیر فراوانی فیبر هستند که به پیشگیری از یبوست کمک میکنند.

توصیه میشود در وعده شام به جای مصرف نوشیدنی های خیلی شیرین از آشامیدنی های سالم، دوغ و عرقیات خانگی استفاده کنید.

مصرف بیش از 8 لیوان آب اشامیدنی سالم و سایر مایعات طبیعی و آب سبزیجات و صیفی جات نظیر آب هویج علاوه بر دریافت بیشتر مایعات، کالری و تا حدودی فیبر غذایی در فاصله افطار تا سحر ضمن حفظ ایمنی در شرایط کنونی برای پیشگیری و کنترل بیماری کووید 19،  بدن شما را از کم آبی در طول روزه داری حفظ می کند.