بسیاری از والدین امروزی برای پر کردن زمانهای فرزندانشان، آنها را در کلاسهای متعدد آموزشی ثبت نام می‌کنند. پژوهشها نشان داده است که مشارکت بیش از اندازه کودکان بخصوص در سنین پایین تر در فعالیتهای منظم آموزشی می‌تواند منجر به تضعیف مهارتهای خودمحوری آنها شود.

شما جزو کدام دسته از پدر و مادرها هستید؟ گروهی که تمام وقتهای ممکن فرزندانشان را با ثبت نام در کلاسهای متنوع آموزشی ورزشی، هنری، تفریحی و مهارتی پر می‌کنند یا آن دسته که با آزاد گذاشتن فرزندانشان به آنها فرصت تجربه کردن زندگی با ضرباهنگ معمول خود را می‌بخشند؟ برای نسل جدید پدر و مادرها که عمدتاً متولدین اواخر دهه پنجاه و دهه شصت هستند، دانستن برخی نکات در تربیت فرزند بسیار ضروری بنظر می‌رسد. بویژه که رفتارهای افراطی متعددی از این گروه از والدین در جبران آنچه خود در کودکی کمتر بدان دسترسی داشتند سر می‌زند. البته این تمام ماجرا نیست...

در ادامه این مقاله ضمن مرور نتایج آخرین مطالعات علمی در زمینه تربیت فرزند به شما کمک خواهیم کرد که آگاهانه و هوشمندانه در برنامه ریزی برای مدیریت زمان فرزندانتان عمل کنید. با ما همراه باشید.

ثبت نام کودکان در کلاسهای متعدد آموزشی؛ مخاطرات و فرصتها:

 دکتر یوکو موناکاتا از اساتید روانشناسی دانشگاه کلورادو بر این باور است که مشارکت بیش از اندازه کودکان بخصوص در سنین پایین‌تر در کلاسهای آموزشی می‌تواند منجر به تضعیف برخی از مهارتهای خودمحوری در کودک شود. از جمله اینکه کودکانی که زمانهای آنها در طول روز و هفته با حضور در کلاسهای متنوع آموزشی پر شده است، کمتر قادر خواهند بود بدون وابستگی به والدین خود به مدیریت خود بویژه در موقعیتهای بحرانی بپردازند. 

به باور دکتر کارولین مارتینز که متخصص اطفال و رفتارشناس بیمارستان راویس در نیویورک است، مهارتهای خودمحوری به طیف گسترده ای از مهارتها اطلاق می‌شود که شامل برنامه‌ریزی، حل مساله، تصمیم گیری، تنظیم افکار و اعمال و ... می باشد. به طور معمول در هیچ کدام از کلاسهای آموزشی این مهارتها آموزش داده نشده و تقویت نمی‌شوند.

بسیاری از والدین امروزی، نه فقط در کشور خودمان ایران بلکه در سرتاسر جهان وقت کودکان خود را با ثبت نام آنها در کلاسهای جورواجور پر می‌کنند. سرگرم شدن بچه ها به کلاسهای آموزشی و عدم حضورشان در فضای بسته‌ی آپارتمان احتمالاً زمانهایی را برای والدین برای رسیدگی به کارهای عقب افتاده خود فراهم می‌کند. 

طبیعی است که به عنوان والدین دوست دارید و در تلاش هستید که فرزندانی شاخص تربیت کرده و به جامعه تحویل دهید. درست است که پر کردن زمان فرزندان با انواع کلاسهای آموزشی به آنها فرصت یادگیری برخی چیزها را خواهد داد اما فعالیتهای بیش از حد نیز این توانایی را دارند که هم به فرزند شما و هم به خانواده‌تان آسیب برسانند.

به گفته دکتر دب لوبز، پزشک متخصص اطفال: کودکانی که وقتشان بیش از حد سازمان یافته است، وقت بچه بودن ندارند و خانواده آنها وقت ندارد که خانواده باشد!" این کودکان معمولاً خوب غذا نمی‌خورند، خوب نمی‌خوابند و در ایجاد روابط دوستانه پایدار دچار مشکل هستند. این می‌تواند در آینده منجر به افسردگی، اضطراب و ضعف در تصمیم‌گیری آنها شود.

نگاه منطقی و عقلانی به برنامه زمانبندی کودک چگونه است؟

آیا می‌شود زندگی کودک را روی برنامه‌های از پیش تعیین شده در طول هفته تنظیم کرد و فرزندی شاد داشت؟ یک راه حل برای این که به پاسخ برسید این است که ببینید آخرین باری که با کودک خود اوقات واقعا شادی را تجربه کردید کی بوده؟ اگر از آن زمان بیش از یک هفته می‌گذرد شما باید در برنامه ریزی خود بازنگری کنید!

دکتر لورنز متخصص اطفال و رفتارشناس بر این باور است که کودکان نباید هر روز هفته برنامه از پیش تنظیم شده داشته باشند. پیشنهاد او این است که با کودک خود نشسته و برای انتخاب 3 فعالیت برتر مورد ترجیح آنها گفتگو کنید. سپس برنامه هفتگی کودک را بر اساس همین سه اولویت تنظیم کرده و اگر قرار شد چیزی به این برنامه اضافه شود، آن را با یکی از سه برنامه قبل جایگزین کنید. با این کار هم به فرزند خود احترام کافی گذاشته اید و هم در دل گفتگو برای رسیدن به سه اولویت مهارتهای تصمیم‌گیری را با او تمرین کرده‌اید و هم زیاده از حد سر او را شلوغ نکرده‌اید.

زیبایی‌های زمانهای آزاد کودک را هم ببینید:

با کم کردن از فعالیتهای از پیش برنامه ریزی شده برای کودک به او فرصت خواهید داد تا به روشهای خلاقانه خود را سرگرم کند و در کنار خانواده باشد. درواقع برقراری تعادل بین زمانهای برنامه ریزی شده و زمانهایی که بطور آگاهانه خالی نگاه داشته شده است، باعث خواهد شد که کودک شما اهمیت کلاسهایی که با دخیل شدن نقطه نظر خودش در آنها مشارکت کرده هم بیشتر برایش روشن شود. دقت داشته باشید که شما بخشی از بودجه خانوار را صرف این کلاسها می‌کنید و اگر قرار باشید که در بلند مدت تاثیر قابل توجهی در شخصیت و توانمندیهای کودک شما ایجاد نکند، به نوعی دچار هدر رفت بودجه خانوار شده اید. اما اگر با ایجاد تعادل میان زمانهای خالی کودک، اهمیت کلاسهای آموزشی برای او به خوبی جا بیافتد به طور جدی تر و با اثربخشی بیشتری در آن کلاسها مشارکت کرده و دانش و مهارت آموزی خواهد کرد.

بسیار دقت داشته باشید که منظور از ایجاد زمانهای آزاد برای کودک این نیست که او را در خانه با تلفن همراه هوشمند مادر یا پدر و یا تبلت روی مبل به حال خود رها کنید. این کار به مراتب آسیب زا تر از پر کردن وقت او با کلاسهای آموزشی خواهد بود. بعنوان والدینی آگاه و علاقمند در این زمانهای آزاد که در برنامه روزانه خود نیز جای آن را مشخص کرده اید باید به بازی و گفتگو با فرزندتان بنشینید. پیشنهاد سلاموز این است که در این زمانها مودم اینترنت منزل را خاموش کرده و تلفن همراهتان را جایی دور از دسترس خود و کودکتان قرار دهید. همبازی شدن با کودکتان به شما هم این فرصت را می‌دهد تا با بیدار کردن کودک درون خود ساعتی را با ذهنی آرام در لحظه‌ی حال سپری کنید.

ساعت بازی: بگذارید کودکتان فرمانده زمین بازی باشد.

کودکی خود را به یاد بیاورید که احتمالاً در آن ساعات بازی در حیاط خانه و باغچه، کوچه یا خانه‌ی همسایه با هم سن و سالهایتان بسیار بسیار بیشتر از آن چیزی بود که کودک شما احتمالاً در منزل آپارتمانی فرصت آن را دارد. به باور بسیاری از متخصصین، کودکان امروزی به قدر کافی بازی نمی‌کنند. خرید اسباب بازیهای متنوع هم کافی نخواهد بود. در واقع بازی کردن برای کودکان راهیست تا زندگی کردن را بیاموزند و زندگی آنجا بیرون در حال رخ دادن است. سعی کنید فرصتهایی را خلق کنید که کودکتان در محیط آزاد و در ارتباط با طبیعت برای بروز خلاقیتهای خود سرگرم بازی شود. اگر کودکان دیگری برای همبازی شدن با او حضور دارند هرگز سعی نکنید که بازی آنها را سازمان دهی کنید. بگذارید و تماشا کنید که چگونه خودشان قوانین بازی را برای خود می‌چینند. اگر آنها از سر رفتن حوصله‌شان شکایت کردند، به آنها فضا و فرصتی بدهید تا خود برای آن راه حلی پیدا کنند. به نبوغ و خلاقیت کودکان احترام گذاشته و ایمان داشته باشید تا ببینید که چگونه شما را شگفت زده خواهند کرد. 

بازیهایی که کودکان انجام می‌دهند، به مغز آنها شکل می‌دهد. در واقع هر تجربه‌ای که آنها کسب می‌کنند در مغزشان ارتباطی عصبی ایجاد می‌کند که به تقویت درک آنها از جهان هستی و چگونگی برخورد و تعامل با آن کمک می‌کند. پس این‌بار قبل از اینکه در هنگام دویدن به کودکتان گوشزد کنید که مراقب باش نیافتی، آرام بدو و.... را بگویید؛ کمی بیاندیشید و به یاد بیاورید که خودتان از زمین خوردنها آموخته‌اید که چگونه باید دوید و راه رفت. 

برنامه زمانبندی خانوادگی برای بازی با کودکتان

پیشنهاد شده است که در طول هفته 5 زمان دستکم 20 دقیقه‌ای برای انجام بازیهای خانوادگی مانند بازیهای کارتی، تخته‌ای، فکری و نظایر آن در نظر بگیرید. اینکه فعالیتهایی نظیر بازی را بر اساس برنامه و زمانبندی مشخص انجام می‌دهید مزایای آشکار و پنهان متعددی دارد. از جمله اینکه خود نیز می‌توانید بدون آسیب وارد شدن به برنامه های کاری و شخصی به آن بپردازید؛ فرزندتان را با مدیریت زمان بعنوان یک مهارت اساسی برای زندگی در قرن بیست و یکم آشنا و در آن توانمند کنید؛ نظم و انضباط را در وی نهادینه کنید و همزمان از بازی کردن لذت ببرید. البته این کار باعث تقویت ارتباط عاطفی در خانواده نیز شده و مفاهیم برد و باخت، فداکاری و همراهی، کار تیمی و همدلی را نیز در کودک خود تقویت می‌کنید. 

یکی دیگر از کارهایی که هم به شما لذت و آرامش خواهد داد و هم برای فرزندتان تاثیراتی عالی به همراه دارد این است که ساعتی در روز یا هفته را به پیاده روی دو یا سه نفره با همسر و فرزندتان بپردازید. آنچه این پیاده روی را ارزشمند خواهد کرد این است که حتی اگر شده برای مدتی کوتاه بدون تلفن همراه و هدفون فقط با هدف قدم زدن و گپ و گفت آن را انجام دهید. از کودکتان در مورد درخت و گل و پرنده‌ای که در پارک می‌بیند سوال بپرسید و پاسخهای خودتان را به گفتگو اضافه کنید. در این زمانها در مورد کلاس درس و مدرسه و یا آنچه دیروز انجام داده کمتر صحبت کنید. سعی کنید تمرکزتان و موضوع گفتگو را به آنچه هم اکنون در حال رخ دادن است متوجه سازید. 

به کودکتان بیاموزید که کمتر به این بیاندیشد که آینده چگونه و چه شکل است؛ چراکه اندیشیدن به آینده بدلیل ماهیت ابهام آلود خود می‌تواند منشاء استرس و اضطراب باشد. به او بیاموزید که چگونه ذهن و حواس خود را متمرکز بر آن چیزهایی کند که هم‌اکنون در حال رخ دادن و جریان داشتن در زندگیست. تمرکز بر محتوای لحظه‌ی حال منشاء خلاقیت و خلاقیت نیروی محرکه‌ی تمام زندگیست. افرادی که متمرکز بر زمان حال هستند بیشترین و بهترین عملکردها را در زندگی دارند. اگر این مفهوم و مهارت در کودک شما تقویت گردد، حضور او در کلاسهای آموزشی، اوقات فراغت و بازیهای او و در کنار خانواده بودنش تماما خالصتر و اثربخشتر خواهد بود؛ هم برای شما و هم برای خود خودش.

بعنوان آخرین نکته: به یاد داشته باشید که شما مهمترین الگوی نقش برای فرزندتان هستید. بگذارید رفتار شما گویای توانمندی و نظم شما در مدیریت زمان برای استفاده بهینه از تک تک لحظات شبانه روز باشد.