هایپوتیروئیدیسم زمانی اتفاق می افتد که بدن هورمون های تیروئیدی را به مقدار کافی تولید نکند. تیروئید، یک غده ی کوچک و پروانه ای شکل است که در جلوی گردن واقع شده است‌. این غده هورمون هایی را آزاد می کند که به بدن در تنظیم و استفاده از انرژی دریافتی خود کمک می کند. تیروئید، مسئول فراهم کردن انرژی برای همه ی اندام های بدن شماست و عواملی مانند ضربان قلب و نیز عملکرد سیستم گوارشی را کنترل می کند. بدون مقادیر کافی هورمون های تیروئیدی، سرعت عملکردهای طبیعی بدن شما کاهش می یابد. کم کاری تیروئید، که تیروئید غیر فعال نیز نامیده می شود، در زنان رایج تر از مردان است و به طور معمول افراد بالای ۶۰ سال را درگیر می کند. البته این بیماری در هر سنی می تواند اتفاق بیافتد. اکثر روش های درمانی با استفاده از هورمون های مصنوعی به بالا بردن سطوح پایین هورمون های تیروئیدی کمک می کنند.

نشانه های کم کاری تیروئید:

علائم هایپوتیروئیدیسم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. شدت بیماری نیز بر علائم و زمان ایجاد آن ها تاثیر می گذارد. البته تشخیص علائم گاهی اوقات دشوار است. علائم اولیه ممکن است شامل افزایش وزن و خستگی باشد. هر دو مورد با بالا رفتن سن و بدون در نظر گرفتن سلامت تیروئید نیز شایع هستند، بنابراین تا وقتی که دیگر علائم کم کاری تیروئید بروز نکرده باشد، نمی توانیم از مشکل عملکرد تیروئید مطمئن باشیم. برای اکثر افراد، نشانه های بیماری سال ها ادامه می یابد. هرچه عملکرد تیروئید کندتر و کندتر شود، علائم راحت تر شناسایی می شوند. اگر در مورد سلات این غده دچار شک شده اید، لازم است با پزشک خود صحبت کنید و با انجام آزمایش خون، از شرایط خود مطلع شوید.

شایع ترین علائم و نشانه های هایپوتیروئیدیسم یا کم کاری تیروئید عبارتند از:

• خستگی
• یبوست
• احساس سرما
• خشکی پوست
• افزایش وزن
• ضعف ماهیچه ای
• کاهش تعریق
• ضربان قلب کند
• بالا رفتن کلسترول خون
• درد و سفتی مفاصل
• موهای خشک و نازک
• اختلال در حافظه
• مشکلات باروری و یا تغییرات قاعدگی
• سفتی ماهیچه
• درد و حساسیت پوستی
• افسردگی

حتماً بخوانید: با نشانه ها، عوامل خطر و درمان پرکاری تیروئید آشنا شوید

علائم کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان:

علائم کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان عبارت از رشد ضعیف یا کوتاهی قد و قامت، بلوغ آهسته، افزایش  زمان واکنش (تاخیر در واکنش)، افزایش وزن، خشکی مو یا پوست، گرفتگی عضلانی، تاخیر رشد روانی، افزایش جریان قاعدگی برای دختران می باشد.

علائم کم کاری تیروئید در نوزادان:

هایپوتیروئیدیسم بیشتر در افراد میان سال و مسن اتفاق می افتد، اما در کودکان و نوزادان نیز ممکن است وجود داشته باشد. به طور مثال نوزادانی که بدون غده ی تیروئید و یا با غده ی تیروئید ناسالم به دنیا می آیند، ممکن است کم کاری تیروئید داشته باشند. علائم کم کاری تیروئید در نوزادان شامل زردی (زردی پوست و سفیدی چشم) پف چهره و یبوست می باشد.

حتماً بخوانید:  کم کاری مادرزادی تیروئید و روش تشخیص آن

عوامل ایجاد کم کاری تیروئید:

1) بیماری خودایمنی:

سیستم ایمنی بدن شما برای محافظت از سلول های بدن خود در برابر باکتری ها و ویروس های مهاجم طراحی شده است. هنگامی که باکتری ها یا ویروس های ناشناخته وارد بدن شما می شوند، سیستم ایمنی بدن با ارسال سلول های جنگنده برای از بین بردن سلول های خارجی پاسخ می دهد. گاه بدن شما سلول های سالم را اشتباهاً مهاجم تشخیص داده و به آن ها حمله می کند. این یک پاسخ اتوایمن (خود ایمنی) است. اگر پاسخ خودایمنی تنظیم یا درمان نشود، سیستم ایمنی بدن شما می تواند به بافت های سالم حمله کند. این مشکل می تواند موجب کم کاری تیروئید شود. بیماری هاشیموتو یک بیماری اتوایمن و شایع ترین علت کم کاری تیروئید است. این بیماری باعث التهاب مزمن تیروئید می شود و درنتیجه عملکرد تیروئید را کاهش دهد.

۲) درمان پرکاری تیروئید

اگر غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید را تولید کند، شرایطی به نام هایپرتیروئیدی یا پرکاری تیروئید ایجاد می شود. هدف درمان پرکاری تیروئید کاهش دادن و تولید طبیعی هورمون های تیروئیدی است. گاهی اوقات درمان می تواند میزان هورمون های تیروئیدی را به طور دائمی کم کند. این اتفاق اغلب پس از درمان با ید رادیواکتیو اتفاق می افتد.

۳) برداشتن غده ی تیروئید از طریق جراحی

اگر کل غده تیروئید به علت مشکلات تیروئیدی برداشته شود، کم کاری تیرویید اتفاق می افتد. اگر فقط یک قسمت از غده برداشته شود، تیروئید هنوز هم قادر به تولید مقدار کافی هورمون می باشد. آزمایش های خون به تعیین دوز دارو در این شرایط کمک خواهد کرد.

۴) پرتو درمانی

اگر سرطان سر و گردن، لنفوم یا خون در شما تشخیص داده شود، ممکن است تحت پرتودرمانی قرار بگیرید. اشعه ای که برای درمان این شرایط استفاده می شود می تواند باعث کاهش تولید هورمون تیروئید شود. این موضوع تقریبا همیشه منجر به کم کاری تیروئید می شود.

۵) داروها

چندین دارو ممکن است تولید هورمون تیروئیدی را کاهش دهد. این موارد شامل داروهایی هستند که برای درمان بیماری های روانی و همچنین بیماری های سرطان و قلب استفاده می شود.

روش های تشخیص کم کاری تیروئید:

۱) ارزیابی پزشکی: پزشک شرایط فیزیکی شما را به طور کامل آزمایش کرده و  سوابق بیماری های شما را مورد مطالعه قرار خواهد داد. ایشان همچنین علائم فیزیکی کم کاری تیروئید مانند خشکی پوست، تورم و کاهش سرعت ضربان قلب را در شما بررسی خواهند کرد. علاوه بر این، پزشک از شما می خواهد هر نشانه ای را که تجربه کرده اید، از قبیل خستگی، افسردگی، یبوست یا احساس خستگی مداوم گزارش دهید. اگر سابقه خانوادگی بیماری های تیروئیدی دارید، لازم است با پزشک خود مطرح کنید.

2) آزمایش خون:

آزمایش خون تنها راه مطمئن برای تشخیص هایپوتیروئیدی است که از طریق اندازه گیری TSH و T4 اندازه گیری می شود. 

TSH: اگر تیروئید شما به اندازه کافی هورمون تولید نکند، غده هیپوفیز TSH را افزایش خواهد داد تا تولید هورمون تیروئید افزایش یابد. پس اگر کم کاری تیروئید دارید، سطح TSH شما بالا است، زیرا بدن تلاش می کند فعالیت های هورمونی بیشتری را تحریک کند. اگر مبتلا به پرکاری تیروئید هستید، میزان TSH شما کم است، زیرا بدن تلاش می کند از تولید بیش از حد هورمون تیروئید جلوگیری کند.

T4: تست سطح تيروکسين (T4) نيز در تشخيص هايپوتيروئيدي مفيد است. T4 یکی از هورمون هایی است که به طور مستقیم توسط تیروئید تولید می شود و در کم کاری تیروئید سطح T4 پایین است. 

تست های T4 و TSH هردو عملکرد تیروئید را ارزیابی می کنند. به طور معمول، اگر سطح پایین T4 همراه با سطح بالای TSH داشته باشید، کم کاری تیروئید دارید. با این وجود، طیفی از بیماری های تیروئید وجود دارد و سایر آزمایش های عملکرد تیروئید ممکن است برای تشخیص درست بیماری شما ضروری باشد.

داروهای کم کاری تیروئید:

هایپوتیروئیدی یک بیماری مادام العمر است، اما در بسیاری از افراد، دارو علائم بیماری را کاهش دهد. درمان هایپوتیروئیدی با استفاده از لووتیروکسین (Levothroid) بهترین گزینه است. این دارو نسخه مصنوعی هورمون T4 است که می تواند عملکردی مشابه آن داشته باشد. لووتیروکسین ممکن است سطح کلسترول شما را پایین بیاورد و به شما کمک کند تا به وزن طبیعی بازگردید. این دارو عوارض جانبی بسیار کمی دارد و نسبتا ارزان است. از زمانی که درمان شروع می شود، چندین هفته طول می کشد تا احساس بهبود کنید. برای اطمینان از پیشرفت درمان، نیاز به پیگیری های مرتب با آزمایش خون دارید که با توجه به آن پزشک دوز و برنامه درمانی مناسبی برای شما توصیه خواهد کرد.

در اکثر موارد، افراد مبتلا به کم کاری تیروئید، این داروها باید در تمام طول عمر مصرف شوند. با این حال، بعید است که میزان دوز دریافتی همیشه یکسان باشد. برای اطمینان از این که داروهای شما هنوز به درستی عمل می کنند، پزشک باید سالانه میزان TSH خود را آزمایش کند. اگر سطوح خونی TSH نشان دهنده این باشد که دارو به خوبی کار نمی کند، پزشک شما دوز را تنظیم می کند تا تعادل برقرار شود.

درمان های جایگزین برای کم کاری تیروئید:

عصاره های حیوانی حاوی هورمون تیروئید از غدد تیروئید خوک ها بدست می آیند. آن ها حاوی هر دو هورمون T4 و T3 هستند. این عصاره های حیوانی اغلب آلرژیک هستند و دوز هورمون موجود در آن ها قابل اعتماد نیست. همچنین در مطالعات برتری آن ها نسبت به لووتیروکسین ثابت نشده است. به همین دلیل توصیه نمی شوند.  توجه داشته باشید که اگر برای بهبود بیماری خود از درمان های جایگزین یا داروهای گیاهی استفاده می کنید، باید پزشک خود را در جریان قرار دهید.