سلآموز بیاموز تا سالم باشی

یکى از بیمارى هاى جدى از گروه بیمارى هاى رشدى اختلالات طیف اُتیسم است که در اوایل دوره کودکى (معمولا قبل از 3 سالگى) ظاهر مى شود. هرچند علایم و شدت آن در افراد مختلف، متفاوت است، اما همه انواع اتیسم بر توانایى برقرارى ارتباط با دیگران توسط کودک، تاثیر مى گذارد.

به نظر مى رسد که یک اختلال در سیستم عصبی که باعث عدم عملکرد صحیح مغز می شود در ایجاد این بیماری مؤثر باشد.

"لادن نمونه ای از یک فرد مبتلا به اتیسم است : او در سن ۶ سالگي يک دوچرخه ترسيم کرد. نقاشي او پيچيده و به ميزان قابل توجهي دقيق بود. لادن دارای استعدادهای خاصی بود، اما صحبت نمي کرد. ترجيح مي داد تنها باشد، در اطاقش به طرز غير قابل انعطافی به نظم و ترتيب اشياء اهميت می داد. و بدون پاسخگويي به ديگران ، ساعت ها در اطاق مي نشست. لادن به عنوان یک فرد اوتيستيک تشخيص داده شده بود."

علائم اتیسم از 9 ماهگی قابل تشخیص است اما معمولاً در سن 3 سالگی کاملا مشخص می شود مگر در موارد بسیار خفیف که ممکن است در نوجوانی یا جوانی تشخیص داده شود. علائم در سه حوزه ارتباط، کلام و علایق و رفتارهای تکراری دیده می شود.

علائم و نشانه هایی که معمولاً در کودکان مبتلا به اتیسم دیده می شوند، عبارتند از:

• کودک تاخیر در یادگیرى صحبت کردن داشته و یا اصلا صحبت نمی کند. یک کودک طبیعی در یک سالگی می تواند تک کلمه ادا کند و در 1/5 سالگی  2 تا 3 کلمه را با هم ترکیب می کند. اما کودکان مبتلا به اتیسم یا کلام ندارند یا در مقایسه با سن شان دچار تاخیر کلامی اند یا کلام دارند اما معنی دار نیست و کلام دیگران را صرفاً طوطی وار تکرار می کنند. گاهی این کودکان به جای پاسخ دادن به سوال، آن را تکرار می‌کند.

 حتما بخوانید: این موارد را در مورد اوتیسم بشنوید و باور نکنید!

• کودک به نام خود بی توجه است و گاهاً خود را سوم شخص خطاب می‌‌کند. در روند طبیعی رشد، کودکان به محض آنکه " من" را درک می کنند، دیگر از نام خود برای بیان خواسته هایشان استفاده نمی کنند در حالی که کودک مبتلا به اتیسم شناختی از " من" ندارد و خود را با نام و یا سوم شخص خطاب می کند؛ مثلا می گوید: "به لادن آب بدید!"

• کودك ممکن است ناشنوا به نظر برسد چراکه در برابر نام خود، دستورات کلامی و یا حتی صداهای بلند، خود را بی تفاوت نشان می دهند .

• کودک مبتلا به اتیسم تفکر انتزاعی ندارد. یک فرد عادی در نوجوانی می تواند متوجه ضرب المثل ها و کنایه شود اما این کودکان چنین درکی ندارند. آنها نمی توانند از مسائل نتیجه بگیرند و همین موضوع ارتباطشان را مختل می کند.

• در کودک مبتلا به اتیسم، انواع رفتارها، علایق و بازى هاى تکراری و یا کلیشه ای وجود دارد. یک کودک طبیعی مدت توجه کوتاهی دارد یعنی شاید نهایتا چند دقیقه کوتاه با یک اسباب بازی بازی کند و بعد آن را رها کند و سراغ بازی دیگری برود. زیرا کودک طبیعی تمایل دارد محرک های مختلف را آزمایش کند، اما کودک مبتلا به اتیسم ساعت ها با یک وسیله تکراری، بازی می کند.

• کودک در گفتن اسم ها ناتوان است و ترجیح می‌دهد مورد نوازش یا لمس قرار نگیرد و از بغل شدن اجتناب می کند.

• کودک مبتلا به اتیسم توانایی درک احساسات دیگران را ندارد. کودک اتیستیک نمی تواند به محیط توجه کند یا خود را جای دیگران بگذارد و احساسات دیگران را درک کند.

• کودک در برقرارى ارتباط چشمى ناتوان است و غرق در دنیای خودش است. در موارد متوسط تا شدید، این کودکان ارتباط چشمی ندارند. این نشانه را میتوان خیلی زود یعنی زمانی که کودک نوزادی شیرخوار است هم می‌توان تا حدودی مشاهده کرد چون این کودکان بر خلاف سایر بچه‌ها هنگام شیر خوردن به چشمان و صورت مادرشان نگاه نمی کنند و به عبارتی تمایلی به برقراری تماس چشمی ندارند.

• کودک در مهارت های مرتبط با توجه مانند نشان دادن و یا اشاره کردن ضعیف است. مثلا نشان دادن هواپیمای در حال پرواز.

• کودک به ورود و خروج والدین و یا برادر و خواهر ها توجهی ندارد. 

• کودک به نور، صدا و یا لمس شدن حساس است و در عین حال به درد بى توجه است. در واقع این کودکان یکپارچگی حسی ندارند؛ یعنی در برخی از آنها آستانه درد بسیار بالا و در برخی پایین است. بعضی از آنها گاهی متوجه سوختگی های شدید نمی شوند و برخی با کوچکترین ضربه درد شدید حس می کنند. در مورد صدا هم همینطور است؛ گاهی یک کودک مبتلا، صداهای بسیار آهسته را می شنود و به آن توجه دارد و گاهی برخی صداها برای او آزاردهنده است، در حالی که گاهی متوجه صداهای بلند مثل صدای زنگ در نمی شود.

• مشکلات گوارشی دراین کودکان شایع بوده و حدود 30 درصد از آنها ممکن است عادات غذایی عجیب داشته و مثلاً مواد غیرغذایی مانند خاک یا کاغذ بخورند.

• کودک از یک روال روتین پیروی می‌کند و اصلاً تمایلی به تغییر برنامه ندارد. در واقع اصرار بر یکنواختی و مقاومت در برابر تغییرات دارد.

• رفتارهایی مثل خودزنى مثلا کوبیدن سر به زمین یا دیوار و یا با دست ها در او دیده می شود.

• معمولاً دو سوم کودکان مبتلا به اتیسم، کم توان ذهنی هستند و یک سوم آنها هوش معمولی دارند. این کودکان گاهی در برخی مسائل نبوغ خاصی دارند. در برخی از این بچه‌ها جزایر هوشی وجود دارد، مثلا بعضی از آنها در درک موسیقی خیلی قوی هستند و فقط با یکبار شنیدن یک موزیک می‌توانند آن را بنوازند. برخی هم در ریاضی توانایی بالایی دارند و مثلا می‌توانند تمام اعداد یک کتابچه قطور تلفن را حفظ کنند.

آیا اتیسم ارثی است؟

بر اساس بررسی های انجام شده، افرادی که دارای یک کودک با اختلال اتیسم هستند، 19 درصد احتمال دارد که فرزند دوم آنان نیز اتیسم داشته باشد. در صورت داشتن دو کودک دارای اتیسم احتمال داشتن کودک سوم با تشخیص اتیسم بسیار بالاتر می رود. در مطالعه ای که بر روی دو قلوها انجام شد، نشان داده شد که در زمانی که یکی از دوقلوهای دو تخمی دارای اتیسم باشد، احتمال اینکه قل دوم نیز دارای اتیسم  باشد، 31 درصد است. در صورتی که یکی از دو قلوهای یک تخمی پسر دارای اتیسم باشد، 77 درصد احتمال دارد که قل دیگر نیز علایم اتیسم را از خود نشان دهد.

مطالعه این مقاله را از دست ندهید: سیگاری بودن مادر بزرگ ها و اوتیسمی شدن نوه ها!

 چگونه می توان کودک مبتلا به اتیسم را تشخیص داد؟

براي تشخیص این بیماری هیچ آزمایش بالینی و پزشکی وجود ندارد. براي تشخیص اتیسم در یک کودك باید رفتار، ارتباط و سطح رشد ذهنی او را به دقت بررسی نمود. از آن جایی که بعضی از علائم این بیماری با بعضی از بیماری های دیگر مشترک است ممکن است متخصصان آزمایش ها و تست های پزشکی متفاوتی را برای کودک تجویز کنند تا از وجود یا عدم وجود مشکلات دیگر در کودک مطمئن شوند.

برای تشخیص اولیه بیماری اتیسم می توانید از "آزمون غربالگری اولیه اتیسم" که در ادامه آورده شده است، استفاده کنید.

اگر کودک شما 2 تا 5 ساله است و پاسخ شما به سه سوال یا بیشتر از سوالاتی که در جدول زیر مشاهده می کنید، مثبت (بله) می باشد، حتماً برای بررسی بیشتر توسط کارشناسان و دریافت راهنمایی های لازم، به مرکز آموزشی توانبخشی اختلال طیف اتیسم استان خود مراجعه نمایید.

 البته باز هم یادآورى می شود که براي تشخیص قطعی نیاز به بررسی هاي بسیار دقیق و جامعی است که باید توسط افراد متخصص و آگاه صورت بگیرد. براي یک بررسی دقیق و کامل یک کودک مظنون به اتیسم بایستی توسط متخصص اطفال، روانشناس، مشاور آموزش و یاد گیری کودکان، متخصص اعصاب، متخصص گفتار درمانی و سایر متخصصان در زمینه اتیسم معاینه شود.

 اگر بیماری اتیسم در کودکی تشخیص داده شود، توجه داشته باشید که این بیماری قابل کنترل است. متاسفانه گاهاً والدین برخی از کودکان دچار اتیسم، واقعیت را انکار می کنند چراکه پذیرش این موضوع  برای آنها سخت است. اما این والدین باید بدانند که با این کار فقط کودک شان را از دوران طلایی درمان محروم می کنند؛ در صورتی که اگر آموزش های لازم، به موقع به کودک در سن طلایی داده شود، احتمال طبیعی تر شدن رفتارها تا حدود زیادی وجود دارد.

سن طلایی درمان اتیسم تا پیش از 5 سالگی است. هر چه در سن پایین تری این بیماری تشخیص داده شود و بازتوانی ها شروع شود، احتمال طبیعی شدن بیشتر است. معمولاً روش هایی مانند انواع مداخلات رفتاردرمانی، دارو درمانی، رژیم درمانی و موسیقی درمانی برای درمان و بهبود کودکان مبتلا به اتیسم استفاده می شود.

حتما بخوانید: کمبود ویتامین D در دوران بارداری با ابتلای کودکان به اتیسم مرتبط است.