سلآموز بیاموز تا سالم باشی

پس از اظهار نظر جنجالی یکی از بازیگران سینما در خصوص یک دارو، نام آن بر سر زبانها افتاده و احتمالاً برای شما هم این پرسش ایجاد شده است که آمپول نالوکسان چیست؟ آیا آمپول نالوکسان آنطور که خانم مهناز افشار گفته اند، نجات بخش جان آدمهاست؟ پیش از هر توضیحی لازم است به این نکته اشاره کنیم که در حوزه‌ی سلامت تنها پس از کسب اطمینان از جانب منابع معتبری نظیر پزشکان، پرستاران، اساتید دانشگاه علوم پزشکی و یا وبسایت های رسمی یا وابسته به این افراد از صحت این دست سخنان می توان اطمینان حاصل کرد و تعداد فالور بالا در شبکه های اجتماعی متضمن صحت سخنان هیچ کسی نمی‌تواند باشد. در ادامه این مقاله با حقایقی در خصوص آمپول نالوکسان آشنا می‌شوید.

اعتیاد به داروها، الکل و سوء مصرف مواد، به طور کلی با گذشت سال ها به طرز چشمگیری افزایش یافته است. اُور دوز، به معنی عملکرد یک دارو در مقداری بیشتر از میزان نرمال توصیه شده ی آن است که موجب علائم جدی یا مرگ می شود. بیشترین میزان سوء مصرف داروها، ناشی از سوء استفاده از مواد مخدر است. ما باید بدانیم چگونه میتوانیم به این مشکلات پاسخ دهیم و در فرآیند درمانی آن سهیم شویم. یکی از روش های پاسخ دادن به سوء مصرف مواد مخدر، استفاده از بعضی داروهای ضد مخدر جایگزین مانند نالوکسان است که البته کارایی محدودی دارند. در ادامه می خواهیم شما را با این داروی جایگزین بیشتر آشنا نماییم. 

نالوکسان جزء کدام دسته از داروهاست؟

نالوکسان یکی از این داروهای جایگزین ضد مواد مخدر است. البته که این دارو مفید است، اما تنها زمانی که به درستی و تحت شرایط مناسب استفاده شود. نالوکسان که تحت نام Narcan نیز شناخته می شود، دارویی است که برای جلوگیری از اثرات مواد مخدر، مخصوصا در هنگام مصرف بیش از حد مواد، استفاده می گردد.

چه زمانی از نالوکسان استفاده می شود؟

این دارو در مواقع اورژانسی کاربرد زیادی دارد. زمانی که به صورت داخل وریدی نالوکسان تزریق می شود، ظرف دو دقیقه اثر می گذارد و جان فرد را نجات می دهد. اگر این تزریق به ماهیچه صوت گیرد، در عرض پنج دقیقه یا کمتر تاثیر می گذارد. این دارو ممکن است به عنوان اسپری بینی در داخل بینی نیز استفاده شود.

عملکرد نالوکسان هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما آنچه که مشخص است تاثیر این دارو بر سیستم اعصاب مرکزی می باشد. به منظور مقابله با اثرات مواد مخدر، ممکن است اثرات نالوکسان حدود نیم ساعت تا یک ساعت و شاید حتی بیشتر، بسته به میزان دوز مصرفی طول بکشد. ممکن است چندین دوز دارو برای رهایی فرد از اُور دوز نیاز باشد، زیرا مدت اثر اکثر مواد مخدر بیشتر از نالوکسان است. بیمارانی که به نالوکسان به خوبی پاسخ داده اند، باید به طور مداوم تحت نظارت قرار گیرند.

از آنجا که نیمه عمر نالوکسان در بزرگسالان بین ۳۰ تا ۸۱ دقیقه است، احتمال دارد این پادزهر، چند بار به فرد تزریق شود. دوز اولیه 0.4 تا ۲ میلیگرم در نظر گرفته می شود. اگر پیشرفتی در حال بیمار مشاهده نشود، دارو در  فواصل ۲ تا ۳ دقیقه ای دوباره تزریق می گردد.

آیا باید خرید نالوکسان برای همه ممکن باشد؟

در حال حاضر بحث در مورد این است که آیا نالوکسان، باید بدون هیچ نسخه ای برای عموم مردم قابل دسترس باشد تا از مرگ و میر افراد مبتلا به اعتیاد جلوگیری شود یا خیر؟

در طول دهه گذشته در ایالات متحده، مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد هروئین تقریبا دو برابر شده است و از  1725 نفر در سال 1999 به 3778 نفر در سال 2009 افزایش یافته است. در پاسخ به این افزایش هشدار دهنده، اداره غذا و دارو اخیراً یک پیشنهاد برای توزیع نالوکسان را برای عموم منتشر کرد. کشورهای دیگر شامل بریتانیا، اوکراین، روسیه و قزاقستان نیز توزیع این ماده را برای عموم امکان پذیر کرده اند. یک قانون در ویرجینیای غربی آمریکا که اخیرا به اجرا در آمده است، اجازه می دهد تا پرسنل اورژانس و اعضای خانواده ی معتادین مواد مخدر، نالوکسان را با خود به همراه داشته باشند. نالوکسون در دمای اتاق( ۱۵ تا ۲۵ درجه) و در یک جعبه با محافظ بیرونی نگه داشته می شود. این بسته بندی باعث می شود نالوکسان در برابر ضریه مقاوم بماند و با حمل و نقل توسط کارکنان پزشکی اورژانس آسیب نبیند. با توجه به مزیت ظاهری نالوکسان در جلوگیری از مرگ در اثر مصرف بیش از حد مواد مخدر، مجلس آمریکا، این دارو را به عنوان یک داروی OTC) over the counter) یا دارویی که بدون نیاز به نسخه ی پزشک فروخته می شود، پیشنهاد کرد، اما شواهد نشان داده است این موضوع به هیچ عنوان اثر بازدارنده ای در برابر مصرف مواد مخدر ایجاد نکرده است.

در هیچکدام از این کشورها تصویب این قانون، آمار مصرف مخدر را پایین نیاورده است. علاوه بر این، بسیاری از متخصصان مراقبت های بهداشتی، مصرف نالوکسان بدون مجوز را توصیه نمی کنند. مخالفان قانونی کردن نالوکسان معتقدند اجرای برنامه های آموزشی پیشگیرانه و همین طور آموزش برخورد با موارد اورژانسی تاثیر بیشتری بر کاهش مرگ و میر افراد دچار اعتیاد خواهد داشت. در نهایت، این دارو به خودی خود مفید است، اما باید بر توزیع آن نظارت شود.

معایب و مزایای مصرف نالوکسان:

مزایا

در صورت مصرف بیش از حد مواد مخدر، ثانیه ها نیز با ارزش می شوند. هنگامی که ایست تنفسی در افرادی که اُور دوز کرده اند، اتفاق می افتد، مرگ نیز به دنبال آن خواهد آمد. در دسترس عموم قرار دادن نالوكسان، باعث می شود از مرگ افراد قبل از رسیدن آمبولانس و اورژانس پزشکی جلوگیری شود. توجه داشته باشید مصرف کنندگان مواد مخدر خودشان نمی توانند از نالوکسان استفاده کنند؛ زیرا زمانیکه به آن نیاز دارند، از هوش رفته اند.

مضرات

دسترسی آسان به نالوکسان ممکن است باعث تشویق و ایجاد حس امنیت در مصرف کنندگان مواد مخدر شود. جالب است بدانید در کشورهایی که خرید این دارو برای عموم آزاد است، افزایش اعتیاد به مواد مخدر با افزایش مصرف نالوکسان ارتباط معنی داری دارد. این امر نشان می دهد، قوانین آسان گیرانه استفاده از نالوکسان ممکن است منجر به افزایش استفاده از آن شود.

دقیقا مانند زمانی که ادعا می کردند اگر سوزن های پاک در اختیار معتادان قرار گیرد، ابتلا به ایدز در آن ها کاهش می یابد. در یک تحقیق هنگامی که ۸۲ مصرف کننده ی هروئین مورد بررسی قرار گرفتند، تنها ۳۵ درصد گزارش دادند که اگر آن ها به نالوکسان دسترسی داشته باشند، احتمال دارد از این دارو استفاده کنند. پس حتی با فرض آزاد بودن این موضوع احتمال استفاده از آن بالا نیست.

آیا استفاده از نالوکسان عوارض جانبی در پی دارد؟

در حالیکه طرفداران این دارو گاهی ادعا می کنند که نالوکسان عوارض جانبی ندارد و کاملا بی خطر است (چون آلرژی به نالوکسان بسیار نادر است و اعتیادآور به نظر نمی رسد)، عوارض جانبی این دارو غیر قابل انکار است. در افرادی که مواد مخدر هنوز در بدنشان وجود دارد، نالوکسان ممکن است باعث ایجاد عرق، تهوع، بی حوصلگی، لرزش، استفراغ، سرخ شدن و سردرد شود و حتی در بعضی موارد با تغییرات ریتم قلب، تشنج و ادم ریوی همراه باشد. اگرچه عوارض جانبی نالوکسان رایج نیستند، اما ممکن است رخ دهند. بنابراین مهم است بدانیم چه باید بکنیم. عوارض جانبی جدی مصرف این دارو، تغییرات در فشار خون، تند شدن ضربان قلب، تهوع با استفراغ، لرزش، تنفس سریع و کوتاه، ضربان قلب نامنظم، تشنج بوده و بعضی دیگر از عوارض جانبی کمتر جدی ولی منفی نالوکسان عبارت از سرفه خشک، خستگی، سردرد یا میگرن، اضطراب، وزوز گوش (زنگ در گوش)، گیجی، ناامیدی می باشد. افرادی که نالوکسان را مصرف می کنند و دچار این علائم می شوند باید پزشک خود را مطلع سازند. با این حال بعید است نالوکسان بدون نظارت مستقیم از کارکنان اورژانس پزشکی یا یک پزشک استفاده شود.

به طور معمول، فردی که یک دوز از نالوکسان را دریافت می کند، علائم ترک مواد مخدر را تجربه می کند. علائم ترک اعتیاد ناشی از مصرف نالوکسان عبارت از عصبی بودن، بی حوصلگی یا اضطراب، درد عضلات و مفاصل، ضعف یا سرگیجه، اسهال، دل درد، علائم شایع سرماخوردگی یا آنفولانزا، از جمله عرق کردن، تب، لرز، و دردهای بدن، آبریزش بینی، چشمان خیس، عطسه می باشد. تزریق نالوکسان ممکن است علائمی مانند درد، سوزش یا قرمزی در محل تزریق، سوزش یا سرخ شدن صورت و تعریق را داشته باشد. این علائم می تواند نشانه ای از واکنش های آلرژیک و یا وجود یک عفونت باشد. بنابراین مهم است که به موقع پزشک خود را از آن ها مطلع کنیم.

علاوه بر این به افراد هشدار داده می شود که نالوکسان را هنگام نوشیدن الکل مصرف نکنند. از آنجا که این دو ماده بر مناطق مشابهی از مغز تاثیر می گذارند، می توانند به طور بالقوه اثرات یکدیگر را سیستم عصبی مرکزی افزایش دهند.

با اینکه ثابت شده است، نالوکسان یک داروی بسیار مهم در ترک اعتیاد به مواد مخدر است، اما این تنها راه حل مشکل نیست. در عوض، این یک گام در مسیر بزرگتر درمان است که باید شامل سم زدایی، توان بخشی، درمان، گروه های حمایتی و نظارت از سوی پزشکان و درمانگران باشد.

اعتیاد به مواد مخدر با یک بار مصرف یک داروی مشخص مثل نالوکسان درمان نمی شود. بازیابی فرد یک فرآیند مداوم است.