سلآموز بیاموز تا سالم باشی

هنگامی که خون درون کلیه ها تصفیه می شود، ادرار تشکیل می گردد. ادرار حاوی املاح و مواد معدنی است که باید از بدن دفع شوند. گاهی اوقات نمک ها و دیگر مواد معدنی در کلیه ها به هم می‌چسبند و سنگ های کوچک کلیوی را میسازند.

اندازه این سنگ ها ممکن است از اندازه یک بلور شکر تا یک توپ پینگ پونگ متفاوت باشد.

اغلب تا زمانی که این سنگ ها باعث انسداد نشوند شخص متوجه آنها نخواهد شد. این سنگ ها میتوانند از طریق کانال های باریکی از کلیه به مثانه راه پیدا کنند و درد های شدیدی را بوجود بیاورند. هنگامی که این سنگ ها از میان مجاری ادراری عبور می کنند، معمولا علائم زیر در فرد ظاهر می شود:

• درد شدید در ناحیه ی پشت، شکم و کشاله ی ران

• تکرر ادرار یا احساس درد هنگام دفع ادرار

• خون در ادرار

• تهوع و استفراغ

• تب و احساس سرما 

نکته: سنگ های کوچک کلیوی ممکن است بدون هیچکدام از علائم فوق به راحتی از بدن دفع شوند.

علائم مشابه سنگ کلیه:

اگر دچار دردهای ناحیه شکم یا کمر هستید، بهتر است به موقع به پزشک مراجعه کنید. الزاما دردهای این ناحیه مربوط به سنگ کلیه نیست. درد های شکمی ممکن است ناشی از عواملی مثل آپاندیسیت یا حاملگی های غیر طبیعی  نیز باشد.

هنگامی که دفع ادرار در شما دردناک بود، این حالت ممکن است ناشی از عفونت مجاری ادراری باشد که علائمی شبیه سنگ کلیه را نشان می دهد.

سنگ های کلیوی از چه چیزی ساخته شده اند:

 سنگ های کلسیمی: تقریبا 80 درصد از سنگ های کلیوی منشا کلسیمی دارند. تشکیل این سنگ ها معمولا در افراد مستعدی که در سنین 20 تا 30 سال هستند، بیشتر اتفاق می افتد. افزایش بیش از حد کلسیم در ادرار سبب ترکیب شدن آن با ترکیباتی دیگر میشود که سنگ های کلیوی را میسازند.

چه عواملی کلسیم ادرار را افزایش میدهند؟ 

 گاهی اوقات میزان خورده شدن استخوان در بدن بر اثر بیماری هایی مثل  کوشینگ، بی تحرکی و غیره افزایش میابد و به ناچار کلسیم اضافی باید از طریق ادرار دفع شود. پرکاری غده تیروئید، مصرف بیش از حد مکمل  ویتامین D، افزایش بیش از حد جذب کلسیم در روده، نارسایی کلیه در بازجذب کلسیم فیلتر شده نیز عواملی هستند که باعث افزایش کلسیم در ادرار می شوند.

سنگ های اگزالاتی: دومین نوع سنگ های رایج کلیوی، سنگ های اگزالاتی هستند. افزایش اگزالات در ادرار احتمالا مربوط به رژیم غذایی می باشد. اگزالات در ترکیباتی مانند اسفناج به وفور یافت می شود. مصرف مکمل های ویتامین C و بیماری های روده کوچک، خطر این نوع سنگ ها را افزایش می دهند.

سنگ های سیستئینی: این نوع سنگ ها در افرادی ایجاد می شود که دچار نقص ژنتیکی دفع اسید آمینه سیستئین در ادرار هستند.

سنگ های اوریک اسیدی: خطر این نوع سنگ ها در مردها بیشتر است. این نوع سنگ ها در اثر عواملی چون بیماری نقرس یا شیمی درمانی بوجود می آیند. 

سنگ های استروویتی: اسم دیگر این سنگ ها، سنگ های عفونی می باشد. این نوع سنگ در افرادی که دارای عفونت مزمن سیستم ادراری هستند، تشکیل می شود. از خصوصیات آن عود سریع و بزرگ شدن سریع است. بنابراین ریشه کن ساختن عفونت ادراری در این بیماران خیلی مهم است. این نوع سنگ ها بیشتر در خانم هایی که انسداد مجاری ادراری دارند، تشکیل می شود. این سنگ ها میتوانند خیلی بزرگ شده و راه کلیه و مثانه را مسدود کنند.

تشخیص سنگ کلیه:

به ندرت اتفاق می افتد که قبل از بروز علائم، شخص متوجه سنگ کلیه خود شود. این علائم معمولا به اندازه ای شدید هستند که شما را به سمت آزمون های تشخیصی مثل CT اسکن، سونوگرافی، آزمایشات ادرار میفرستند. (درCT اسکن مجاری مسدود شده بوسیله سنگ دیده خواهد شد). آزمایش خون نیز سطوح مواد معدنی درگیر در ایجاد سنگ کلیه را مشخص خواهد کرد که در تشخیص نوع سنگ کمک کننده است.

مراقبت در منزل از سنگ کلیه:

در صورتی که سنگ کلیه شما به اندازه کافی کوچک باشد، ممکن است پزشکتان به شما توصیه کند که تنها دارو مصرف کنید و منتظر بمانید سنگ دفع شود. نوشیدن مقدار کافی آب و مایعات (8 تا 10 لیوان) به طوری که ادرار شما را کاملا رقیق کند به دفع سنگ در منزل کمک زیادی می کند.

حتماً بخوانید: "سیاهدانه و عسل" و اثر فوق العاده آن بر سنگ های کلیوی

اندازه های مختلف سنگ کلیه و راه های دفع آن:

سنگ های کوچک با قطر کمتر از 5 میلی متر به احتمال 90 درصد بدون دخالت عوامل درمانی به راحتی از بدن دفع می شود. درصورتی که قطر سنگ کلیه 5 تا 10 میلی متر باشد، به احتمال 50 درصد برای دفع آن نیاز به راه های درمانی ندارید. در صورتی که قطر سنگ کلیه شما از 10 میلی متر بیشتر باشد برای دفع آن می بایست از راه های درمانی در دسترس استفاده نمایید.

مصرف دارو برای درمان سنگ کلیه:

یک سری داروهای تجویزی وجود دارد که به بدن در دفع سنگ کمک خواهد کرد. دسته ای از این داروها تحت عنوان آلفا بلاکر هستند که با شل کردن دیواره میزنای یا حالب (لوله باریکی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه می‌برد)، حجم محل عبور سنگ را افزایش می دهند، تا سنگ بتواند راحت تر دفع شود. البته این داروها عوارض جانبی خفیفی هم چون سردرد و سرگیجه هم دارند. دسته دیگری از داروها نیز تشکیل مجدد سنگ جلوگیری می کنند. 

استفاده از امواج صوتی برای شکستن سنگ‌ها: 

 برای برخی سنگ‌های کلیه (از لحاظ سایز و موقعیت)، پزشک شما ممکن است درمانی به نام لیت تریسپی موج ضربه‌ای خارج از بدن (Extracorporeal Shock Wave Lithotrispy) را توصیه کند. در این روش از امواج صوتی استفاده می شود تا لرزش قوی (امواج ضربه‌ای) ایجاد کند و سنگ‌ها به تکه های ریزی تبدیل شوند (شکسته شوند) و قابل دفع از طریق ادرار باشند. ESWL می‌تواند موجب وجود خون در ادرار، کبودی در پشت یا شکم، خونریزی اطراف کلیه و دیگر عضوهای اطراف و همچنین ناراحتی و درد شود.

درمان با روش اورترسکوپی:

از این روش درمانی زمانی استفاده می شود که سنگ از کلیه خارج شده و در نزدیکی مثانه قرار دارد. در این روش یک لوله نازک از طریق دستگاه ادراری به مثانه فرستاده می شود. یک وسیله سنگ را می شکند و قطعات سنگ از طریق این لوله برداشته می شود. دراین روش هیچ برشی در بدن ایجاد نمی شود.

دفع سنگ های بزرگ از بدن ممکن است نیاز مند روش های جراحی باشد.

 سنگ کلیه چرا ایجاد می شود؟

زمانی که تعادل طبیعی آب، نمک ها و دیگر مواد معدنی موجود در ادرار به هم بخورد سنگ های کلیوی تشکیل می شوند. انواع متفاوت تغییرات می تواند انواع متفاوت سنگ ها را بوجود بیاورد. فاکتورهای زیادی می تواند منشا این تغییرات باشد، اعم از بیماری های مزمن و یا هر آنچه که می خورید و می نوشید.  

عوامل خطری که در ایجاد سنگ کلیه موثرند:

نوشیدن کم آب یک عامل مهم برای تشکیل سنگ کلیه است، مصرف زیاد پروتئین های حیوانی، نمک و غذاهای حاوی اگزالات فراوان (مثل شکلات یا سبزیجات حاوی برگ سبز تیره) نیز میتوانند ریسک ابتلا به سنگ های کلیوی را در برخی افراد افزایش دهند.

عوامل دیگری همچون مصرف نوشیدنی های شیرین، مصرف برخی داروها و اضافه وزن و بی تحرکی  نیز در تشکیل سنگ های کلیوی دخیل هستند.

اگر سابقه خانوادگی دارید، شانس شما برای تشکیل سنگ کلیه بیشتر است. 

بیماریهای خاص مثل فشار خون بالا، نقرس یا عفونت مجاری ادراری می توانند خطر سنگ های کلیوی را افزایش دهند. درمان یا کنترل این عوامل میتواند در جلوگیری از تشکیل سنگ موثر باشد.

 چگونه می توان از تشکیل مجدد سنگ های کلیوی جلوگیری کرد؟

 هرچند اکثر سنگ های کلیوی منشا کلسیمی دارند اما، ممکن است لازم نباشد از مواد غذایی غنی از کلسیم پرهیز کنید. مصرف مقادیر متعادل از محصولات لبنی و سایر مواد غذایی غنی از کلسیم ممکن است خطر ایجاد سنگ های جدید را کاهش دهند. البته مصرف مکمل های کلسیمی در بعضی افراد با تشکیل سنگ های کلیوی همراه است که توصیه می شود در خصوص مقدار کلسیم رژیم روزانه خود با پزشک خود مشورت کنید.

از مصرف مواد حاوی اگزالات فراوان مثل شکلات، چای، اسفناج، جعفری، کرفس، توت فرنگی خودداری کنید.

و نکته آخر اینکه، بهترین راه برای جلوگیری از تشکیل مجدد سنگ کلیه آن است که آب فراوان بنوشید، در حدی که ادرار شما رقیق باشد.