سلآموز بیاموز تا سالم باشی

آیا دست هایتان سوزن سوزن شده و به اصطلاح گزگز میکند؟ آیا دست و پای شما به قول خودتان صدا می دهد؟ آیا دوست دارید کفش پاشنه بلند بپوشید اما از درد پا نمی توانید؟ یکی از تشخیص های احتمالی برای شما، بیماری آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی است. حال با ما همراه شوید تا بیشتر در این باره بدانید.

آرتریت روماتوئید یا روماتویسم مفصلی، یک بیماری خودایمنی (اختلالی است که در اثر حمله سلول های سیستم ایمنی بدن خود فرد به بخشی از بدن به وجود می آید) دردناک و مزمنی است که علائم مشخصه آن تورم، سفتی و نهایتا بدشکلی مفاصل می باشد. آسیب  مفصلی که به دنبال آرتریت روماتوئید رخ می دهد، معمولا دو طرف بدن شما را درگیر میکند. بنابراین اگر مفصلی در بازوها یا پاهای شما تحت تاثیر قرار گرفت مفصل مشابه در بازو یا پای دیگر شما هم تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. درگیری های مفصلی دو طرفه و قرینه می تواند یکی از روش های تشخیصی احتمالی آرتریت روماتوئید از سایر بیماری های مفصلی باشد.

شیوع بیماری در زنان 2 تا 3 برابر بیشتر از مردان است و با افزایش سن شیوع آن در مردان و زنان به تدریج یکسان می شود. علائم از دهه ی دوم و سوم زندگی شروع شده و بروز آن در دهه های چهارم و پنجم به حداکثر می رسد.

معمولا اولین مفاصلی که علائم درگیری را نشان می دهند مفاصل انگشتان دست و پا و مفاصل کف دست و پا است. سپس زانو، ران، شانه، آرنج، قوزک پا و ستون فقرات گردنی به تدریج درگیر می شوند. با پیشرفت بیماری معمولا انگشتان حالت کرمی شکل به خود گرفته و نوعی انحراف به سمت انگشت کوچک دست پیدا می کنند.

احتمال بروز علائم اولیه و شروع بیماری و یا عود بیماری اغلب با استرس و اضطراب، در معرض درجه ی حرارت بالا قرار گرفتن، کار زیاد، عفونت حاد و... بیشتر می شود.

علائم و نشانه های آرتریت روماتوئید چیست؟

درد و حساسیت مفاصل: سفتی مفاصل معمولا به دنبال حساسسیت مفصل یا درد در طول حرکت پا یا حتی در حال استراحت به وجود می آید که معمولا هر دو طرف بدن را به طور مساوی تحت تاثیر قرار می دهد اگرچه می تواند به طور ناگهانی به وجود آمده و چندین مفصل را در طی یک دوره ی یک یا دو روزه تحت تاثیر قرار می دهد.

خستگی: شما ممکن است خستگی غیر معمولی را  قبل از بروز سایر علائم و نشانه ها حس کنید. خستگی می تواند هفته ها یا حتی ماه ها قبل از شروع سایر علائم به وجود آید. خستگی ممکن است با احساس عمومی بیماری یا حتی افسردگی همراه باشد.

خشکی صبحگاهی مفاصل: خشکی صبحگاهی اغلب از اولین علائم آرتریت است.

سفتی مفاصل: سفتی و سختی در یک یا تعداد بیشتری از مفاصل کوچک شما نشانه ی رایج و زودرس آرتریت است.

التهاب اندک مفاصل: التهاب خفبف مفاصل معمولا زودرس بوده و منجر به بزرگتر شدن مفاصل نسبت به حالت نرمال می شوند. این التهاب ممکن است منجر به حس گرما در محل مفصل در همگام لمس شود.

تب: زمانی که تب همراه با نشانه هایی از قبیل درد مفصل و التهاب باشد میتواند به عنوان یک نشانه به شمار آید.  تب خفیف ممکن است نشانه ی هشداری اولیه باشد که شما مبتلا به التهاب مفاصل (رماتیسم مفصلی) هستید. اگرچه تب بالاتر از 38 درجه بیشتر شبیه علائم یک بیماری دیگر یا عفونت است.

بی حسی و سوزش انگشتان: التهاب تاندون (بافتی محکم و قابل انعطاف به رنگ سفید متمایل به زرد که رابط بین عضله و استخوان است)  می تواند منجر به ایجاد فشار روی اعصاب شما شود که ممکن است خود را به صورت بی حسی، سوزش یا یک احساس سوختگی در دست های شما خود را نشان دهد که سندم تونل کارپ نامیده می شود و همچنین مفاصل شما ممکن است یک صدای جیرجیر یا ترق تروق به دلیل آسیب غضروفی در زمان حرکت ایجاد کنند.

کاهش دامنه ی حرکتی: التهاب در مفاصل شما  می تواند منجر به تغییر شکل و نامناسب شدن تاندون  و یا رباط ( رابط بین دو استخوان در مفصل ) شود با پیشرفت بیماری ، شما متوجه خواهید شد که قادر به خم کردن و یا کشیدن برخی از مفاصل خود نیستید اگرچه ممکن است دامنه ی حرکتی شما به خاطر درد تحت تاثیر قرار بگیرد اما داشتن فعالیت آرام روزانه مهم است.

شما ممکن است طیف دیگری از علائم، هم چون ضعف عمومی، خشکی دهان، خارش و قرمزی چشم ها، اختلال در خواب، درد قفسه ی سینه، برآمدگی بافت زیر پوست مخصوصا در محل بازوها ( ندول )، کاهش اشتها، از دست دادن وزن و ...  را نشان دهید.

علل به وجود آورنده آرتریت روماتوئید:

مکانیسم های ایمنی بدن، ژنتیک و عفونت از مهمترین علل ایجاد این بیماری هستند.

درمان آرتریت روماتوئید: 

درمانی قطعی برای آرتریت وجود ندارد اما درمان هایی جهت مدیریت و کنترل علائم آن وجود دارد. این درمان ها می توانند به مدیریت درد و کنترل پاسخ التهابی کمک کنند و مشتمل بر استفاده از داروها، تغییر رژیم غذایی  و درمان های خانگی  باشد.

این درمان ها با هدف پیشگیری از تغییر شکل مفاصل، حفظ عملکرد مفصل و کاهش التهاب و درد صورت می پذیرد. 

رژیم دارویی یک فرد مبتلا به آرتریت روماتوئید می تواند موارد زیر را شامل شود که نوع داروی مصرفی و شیوه مصرف آن توسط پزشک  متخصص مشخص می گردد. 

• استفاده از آسپرین یا سالیسیلات سدیم (درمان مهم آرتریت روماتوئید_  ضد درد، ضدتب، ضد التهاب)
• ضد التهاب های غیر استروئیدی _NSAIDs (ضد درد ، ضد تب ، ضد التهاب)
• کورتیکواستروئیدهای تزریقی داخل مفصلی
• داروهای ضد مالاریا، نمک های طلا ، دی پنی سیلامین
• عوامل سرکوب کننده سیستم ایمنی (سیتوتوکسیک)

رژیم غذایی مناسب برای درمان آرتریت روماتوئید: 

پزشک یا متخصص تغذیه ی شما ممکن است یک رژیم غذایی ضد التهاب برای کمک به تخفیف نشانه های بیماری شما تجویز کند. این نوع رژیم غذایی شامل غذاهایی سرشار از اسید چرب امگا 3  مانند ماهی های چرب مثل ماهی سالمون، ماهی تن، دانه های گیاه چیا، دانه های گیاه کتان، گردواست..اسیدهای چرب امگا 3 که در روغن ماهی یافت میشوند برای درمان این بیماران اهمیت ویژه ای دارند. افزایش مصرف غذاهای دریایی و روغن ماهی یا استفاده از مکمل امگا 3 میتواند به کاهش التهاب مفاصل و سفتی صبحگاهی کمک کند.

آنتی اکسیدان هایی مثل سلنیوم،  ویتامین  های A، C، E قادر به کاهش التهاب ها هستند. مواد غذایی غنی از آنتی اکیدان ها شامل سبزیجات، میوه جات تازه، دانه ها و غلات سبوس دار هستند. زغال اخته، توت فرنگی، اسفناج، لوبیا قرمز و کنگر نیز مفید می باشند.

سعی کنید از کربوهیدرات های آماده ( مواد شیرین مصنوعی، نان های شیرین مثل دونات، مافین و پیراشکی و... ) حتی الامکان کم استفاده کنید. کاهش و قطع مصرف قندهای تصفیه شده برای افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا زمینه ساز التهاب مزمن می شوند.

مصرف گوشت قرمز را محدود کنید. مصرف گوشت با دریافت چربی و کالری بیشتر مرتبط است که از نشانگرهای یک رژیم غذایی ناسالم محسوب می شوند. چربی های موجود در گوشت به آسانی به مواد شیمیایی التهابی تبدیل می شوند. تولید این مواد شیمیایی التهابی می توانند موجب شکل گیری التهاب و تورم دردناک در فضاهایی مانند مفاصل نیز شوند. به جای مصرف زیاد گوشت، از منابع گیاهی پروتئین مانند لوبیا، عدس، و سویا در رژیم غذایی خود استفاده کنید.

مصرف مواد سرخ شده مانند سیب زمینی سرخ کرده را محدود نمایید. مواد غذایی سرخ شده به دو دلیل زیان دارد یکی اینکه باعث بدتر شدن  ورم مفاصل شده و  درد بیشتر  می شود. دیگر اینکه سبب بالا رفتن وزن می شود که  بر روی مفاصل فشار وارد می آورد. 

مدیریت درد در منزل:

• فعال بمانید: کارهای مثل قدم زدن، ورزش در آب و یوگا میتوانند تفاوتی بزرگ ایجاد کنند. اینگونه فعالیت ها می توانند درد مفصلی را به وسیله ی تعادل، انعطاف پذیری و قدرت، بهبود بخشند. برای سه یا چهار بار در روز و هر بار به مدت سی دقیقه هدف گذاری کنید. حتی اگر این هدف کارهایی ساده مثل باغبانی باشد.

• خوب بخوابید: هنگامی که شما خواب خوب شبانه داشته باشید، احساس بهتری خواهید داشت و بدن شما راحت تر می تواند با درد مقابله کند. سعی کنید در یک زمان مشخص به خواب بروید و بلند شوید. در تخت کتاب نخوانید یا تلوزیون تماشا نکنید.  چرت های کوتاه داشته باشید . آرامش داشته باشید. اگر درد منجر به بیدار شدن شما از خواب می شود با پزشکتان در رابطه با داروهایی که ممکن است کمک کننده باشند، صحبت کنید.

• داروهای خود را دقیق و طبق دستور پزشکتان استفاده کنید: پزشک شما ممکن است داروهایی جهت کنترل درد یا حتی خواب به شما بدهد. در صورت بروز ناخوشی و عوارض جانبی داروها به پزشک خود مراجعه کنید.

• ذهن خود را از درد دور نگه دارید: بر روز درد خود تمرکز نکنید و ذهن خود را از درد با درگیر شدن در فعالیت هایی که برایتان لذت بخش است دور نگه داشته و حواس خود را پرت کنید . کارهایی مثل رنگ آمیزی کردن، نقاشی کردن، بافتنی یا باغبانی می تواننند گزینه های مناسبی باشند. 

• غذای سالم بخورید: چیزی که شما می خورید احساستان را تحت تاثیر قرارمی دهد، بنابراین یک تعادل غذایی می تواند به بدن شما برای جنگیدن با درد کمک کند. مقدار زیادی میوه و سبزیجات بخورید. یک رژیم غذایی خوب می تواند شامل فیبر و حبوبات زیاد و پروتئین کم باشد. سعی کنید از غذاهای آماده و دارای قند، نمک و چربی زیاد پرهیز کنید.

• آرامش داشته باشید: استرس داشتن زمانی که با درد مزمن سر و کار دارید، طبیعی است. راه هایی برای کمک کردن به خود جهت از بین بردن استرس و مدیریت درد بیابید. آرام و عمیق نفس بکشید. آرام سازی، تصویر سازی و هیپنوتیزم ممکن است به شما کمک کند.

• با دوستان وخانواده ی خود صحبت کنید: مطمئن باشید که خانواده و دوستان شما از احساس شما مطلع هستند. ممکن است شما ناراحت و عصبی باشید و ذهن شما درگیر این مسئله باشد که درد چگونه زندگی شما را تحت تاثیر قرار داده است. احساسات خود را با دیگران شریک شوید و اجازه دهید دیگران به شما کمک کنند.

• سیگار نکشید: سیگار کشیدن به طور معمول می تواند شما را نسبت به درد حساس تر کند چرا که می تواند روی چگونگی ترمیم در بدن شما تاثیر بگذارد.

• از کمپرس سرد و یا گرم استفاده کنید: کمپرس سرد می تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند هم چنین ممکن است جهت بهبود گرفتگی و انقباض عضلانی موثر باشد. شما می توانید به طور متناوب از درمان هایی با کمپرس گرم و سرد استفاده کنید به عنوان مثال دوش آب گرم نیز می تواند یک گزینه ی مناسب باشد. این گونه درمان ها می توانند به کاهش خشکی مفاصل کمک کنند.

• کفش مناسب بپوشید: از پوشیدن کفش های پاشنه بلند پرهیز کنید و سعی کنید به جای دمپایی از کفش استفاده کنید چرا که دمپایی باعث خسته شدن و از کار افتادن مفاصل می شود .

     به طور کلی نکات زیر را به خاطر داشته باشید:

• درد بعد از چند هفته پس از مصرف مسکن تسکین می یابد (نه بلافاصله). استراحت جهت تسکین درد در مرحله ی حاد لازم است و روش های غیر دارویی کنترل درد ( ورزش در آب، آرام سازی و...) توصیه می شود.

• در زمان استراحت مفاصل را بیش از اندازه خم نکنید.

• زیر زانوهایتان بالش نگذارید تا احتمال بروز لخته در پا کاهش یابد.

• تغیر وضعیت و خوابیدن روی شکم ( به صورت دمر) در بهبود درد موثر است.

• سعی کنید در صورت داشتن اضافه وزن، وزن خود را کاهش دهید تا فشار روی مفاصل کاهش یابد.

• توجه داشته باشید که نهایتا ممکن است جراحی ترمیمی ( هم چون جراحی تاندون ) یا جراحی تعویض مفصل برای شما توصیه گردد.