سلآموز بیاموز تا سالم باشی

چربی ها پس از آب و پروتئین، سومین ماده‌ی تشکیل دهنده‌ی بدن انسان می‌باشند و مهمترین منبع ذخیره انرژی بدن نیز محسوب می‌شوند. چربی‌های موجود در خون را به دو گروه کلسترول و تری‌گلیسیرید  تقسیم می‌کنند. 

کلسترول چیست؟

كلسترول يك ماده واكسی شكل است كه در بدن بطور طبيعی وجود دارد. بيشترين مقداركلسترول (75%) بوسيله كبد و بقيه (25%) از طريق غذاهای مصرف شده ساخته میشود.

سطح بالای كلسترول برای سلامت مضر است اما مقدار طبيعی آن برای ساخته شدن غشاء سلولی و هورمون ها ضروری است.

کلسترول تام خون شامل تمامی انواع لیپوپروتئینها، کلسترول خوب و کلسترول بد است. چربی در خون در قالب بسته هایی به نام لیپوپروتئین جا به جا می شود. بیشتر چربی خون را LDL یا کلسترول بد تشکیل می دهد. LDL را از آنجا بد می نامند که مقدار زیاد این ماده در خون به رسوب چربی در رگ های خونی و مسدود شدن آنها می انجامد. نوع دیگر کلسترول، HDL است که به کلسترول خوب خون معروف است. چرا که از رسوب چربی در عروق خونی جلوگیری می کند. کلسترول خوب اثر محافظتی بر قلب دارد. هر چه میزان کلسترول خوب افزایش یابد بیشتر از رسوب چربی‌ها در عروق جلوگیری می کند.

تری گلیسرید چیست؟
تری گلیسرید یکی از انواع چربی هاست که در غذا و خون شما یافت می شود. این ماده در کبد ساخته می شود. زمانی که از الکل استفاده شود و یا وقتی که بیش از میزان مورد نیاز بدنتان کالری دریافت کنید، کبد تریگلیسرید بیشتری تولید می کند. برای کاهش تر یگلیسرید خون باید وزن خود را کنترل کرده، تحرک خود را افزایش داده و از کشیدن سیگار و مصرف الکل خودداری کنید.

 منظور از افزایش چربی خون چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟

افزایش چربی خون عبارت از بالا رفتن مقدار تری گلیسیرید یا کلسترول از مقدار طبیعی آن در خون می باشد. این بالا رفتن چربی خون در بدن می تواند در اثر مصرف مواد غذایی بیش از میزان مورد نیاز بدن و یا به علت بروز اختلال در سوخت و ساز چربی در بدن رخ دهد. 

افزایش چربی خون چه خطراتی دارد؟

با وجود مقدار زياد كلسترول در بدن، اين ماده در جدار رگها رسوب كرده و باعث سخت شدن جدار رگها (تصلب شرائين) و يا آترواسكلروز می‌شود. وقتی این مسئله در عروق قلب اتفاق بیفتد، ممکن است موجب درد و حمله قلبی شود. اگر در شریان خون‌رسان مغز اتفاق افتد می تواند موجب سکته مغزی شود و اگر در شریان های پا حادث شود، باعث بیماری عروق محیطی خواهد شد. درمان مناسب و زودهنگام چربی خون بالا نه تنها قادر است از تنگی عروق قلبی جلوگیری نماید، بلکه می تواند جلوی پیشرفت آن را بگیرد و حتی آن را بهبود بخشد.

چربی خون بالا چگونه بر قلب اثر می‌گذارد؟ 

چربی خون بالا یکی از مهمترین عوامل خطرزا برای ابتلا به بیماری های قلبی عروقی و سکته قلبی می باشد. به طور طبیعی بدن نیازمند میزان متعادلی از چربی برای انجام فعالیت های خود است و از طریق خون، تمامی چربی مورد نیاز خود را تامین می کند. با گذر زمان مقادیر اضافی چربی و کلسترول که در خون در حال گردش هستند بر دیواره عروق ته نشین می شوند. با ته نشین شدن این مواد، دیواره های فیبری از جنس چربی درون رگ ها ایجاد و باعث تنگ شدن و حتی مسدود شدن عروق خونی می‌شوند. در نتیجه خون کمتری به قلب می‌رسد. خون، مسئولیت حمل اکسیژن به دستگاه های مختلف بدن از حمله قلب را بر عهده دارد. در صورت عدم انتقال میزان کافی از اکسیژن به ماهیچه قلب به علت تنگی عروقی که به دنبال گرفتگی عروق ایجاد می‌شود، در ناحیه سینه احساس درد خواهید کرد و اگر میزان جریان خون به قلب از مقدار مشخصی کمتر شود، سکته قلبی رخ می‌دهد. 

کنترل میزان چربی خون

کلسترول بالای خون به خودی خود علامتی ندارد! حتی اگر میزان این ماده در خون شما بسیار بالا هم باشد، متوجه آن نخواهید شد. برای همین باید به طور منظم میزان چربی خون خود را مورد سنجش قرار دهید. 

آزمایش چربی خون چیست و از چه سنی باید چربی خون خود را آزمایش کرد؟

آزمایش چربی خون یک تست چربی ناشتا است که به طور معمول به عنوان بخشی از یک معاینه پزشکی معمول انجام می‌شود. به طور کلی عموم مردم باید از سن 20 سالگی نسبت به آزمایش چربی خون خود اقدام کنند. چنانچه بر اساس نتایج آزمایش، سطح چربی خون شما طبیعی بود، هر 5 سال یک بار از سن 20 سالگی به بعد و در صورت بالا بودن چربی خون، می‌بایست هر 2 تا 6 ماه یک بار چربی خون خود را آزمایش کنید. 

آزمون اندازه گیری سطح چربی معمولا در چهار گروه گزارش می‌شود:

نکته: به هنگام آزمایش چربی خون، باید این آزمایش پس از 10 تا 12 ساعت ناشتا بودن انجام گیرد. این کار دقت آزمایش را بالا می‌برد.

توجه داشته باشید که افراد لاغر هم به کلسترول بالا دچار می شوند. 

نقش تغذیه در کنترل چربی خون

با رعایت رژیم غذایی مناسب، شما می توانید کلسترول بد خون را کاهش دهید. چربی های اشباع یا ترانس (مانند روغن جامد) کلسترول خون را افزایش می‌دهند. این روغن ها در اکثر رستوران ها و فست فودی ها استفاده می‌شوند. این چربی ها همچنین در محصولات لبنی، گوشت قرمز، چیپس و کیک ها نیز وجود دارند.

چربی های غیراشباع در روغن های نباتی مایع و نیز روغن ماهی و روغن زیتون یافت می‌شوند. اگر این روغن ها به میزان متوسط استفاده  شوند و جایگزین چربی‌های اشباع و ترانس در رژیم غذایی شوند، سبب کاهش کلسترول خون می‌شوند.

اعمال تغییرات زیر در رژیم غذایی، می‌تواند به کاهش مقدار چربی خون کمک نماید:

• به جاي سرخ کردن مواد غذایی، آنها را آب پز، بخارپز و یا کباب کنید.

• به جاي پنیر و شیر پر چرب، از انواع کم چرب استفاده کنید.

• مصرف شیرینی، کلوچه، کیک و فرآورده هاي لبنی پرچرب (شیر، پنیر و کره)، روغن نارگیل، روغن خرما، بیسکوییت، چیپس، پفک، سوسیس، همبرگر، کالباس، بستنی، پیتزا، زرده تخم مرغ، جگر سیاه، مغز، سیرابی و قلوه، میگو، خرچنگ و صدف را محدود کنید.

• روغن زیتون، مغزها و دانه ها حاوی نوعی از اسیدهای چرب هستند که اگر به میزان متعادل استفاده شوند، به کاهش سطح کلسترل بد خون کمک می‌کنند.

•  مصرف پروتئین سویا منجر به کاهش کلسترول بد خون و افزایش کلسترول خوب خون می‌شود.

•  مصرف روغن های جامد را محدود و از لبنیات کم چرب استفاده کنید. همچنین پرهیز از خوردن سوسیس و کالباس، شیرینی های پرخامه، سوس ها، آبگوشت پرچرب، روغن های جامد، کره حیوانی و مارگارین و غذاهای سرخ کرده را در برنامه غذایی خود لحاظ کنید.

• مصرف ماهی به دلیل داشتن چربی مفید امگا 3 به صورت دو بار در هفته توصیه می شود ولی میگو به دلیل داشتن مقداری کلسترول، به صورت مداوم توصیه نمی‌شود.

• مصرف تخم مرغ کامل به 2 عدد در هفته محدود کنید.

•  انواع مربا، کره، خامه و سرشیر را کمتر مصرف کنید.

•  آجیل در حد متعادل مصرف شود، چنانچه آجیل بیش از حد متعادل مصرف شود، چربی خون را افزایش می‌دهد. مصرف آجیل ها و مغزهاي برشته نشده و فاقد نمک به ویژه بادام و گردو مفید هستند.

• کلسترول فقط در محصولات حیوانی وجود دارد. یک زرده تخم مرغ به تنهایی حدود 200 میلی گرم کلسترول دارد. بنابراین مصرف مواد غذایی حیوانی که دارای کلسترل بالا هستند مانند میگو، دل، جگر، قلوه، کله پاچه و مغز را مصرف نکنید  و مصرف تخم مرغ را به هفته‌ای سه عدد کاهش دهید.

• از قسمت هاي کم چرب گوشت استفاده کنید و تمام چربی هاي قابل مشاهده را جدا کنید. از مرغ و ماهی بیشتر از گوشت قرمز استفاده کنید.

• در رژیم غذایی خود از سیر استفاده کنید. سیر خام یا کمی پخته شده، به میزان یک تا دو حبه در روز تاثیر مناسبی دارد. مصرف سیر همچنین می‌تواند علاوه بر چربی، میزان فشار خون را نیز کاهش دهد.

• مصرف نان و غلات سبوس دار، حبوبات و انواع لوبیا، عدس، لپه و ... را افزایش دهید. نان های سبوس دار مثل نان سنگک و نان جوی سبوس دار که حاوی ویتامین های گروه B هستند، به کاهش چربی خون کمک می کنند.

• روزانه دو عدد سیب یا پرتقال، چند عدد توت فرنگی بویژه پس از غذا میل کنید که باعث کاهش جذب کلسترول مصرف شده با غذا می‌شود.

• حتما در کنار غذا، سبزی خوردن و یا سالاد تهیه شده با هویچ زیاد و روغن زیتون (یک قاشق غذاخوری) را میل کنید.

• مصرف خامه و کره ممنوع است. علاوه بر آن به جای استفاده از روغن هاي حیوانی و روغن هاي جامد، از روغن هاي زیتون، آفتابگردان، سویا و بادام زمینی استفاده کنید.

برای کنترل چربی خون علاوه بر رعایت توصیه های تغذیه ای فوق، فعالیت بدنی خود را افزایش دهید. ورزش کردن از طرفی سطح LDL خون را کاهش داده و از طرفی میزان HDL را افزایش می دهد. بنابراین سعی کنید برای کاهش چربی خون خود، روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید. پیاده روی، بهترین کار براي شروع است.علاوه بر آن دوچرخه سواری و شنا گزینه های مناسب دیگر برای فعالیت بدنی هستند. 

در صورتی که چربی خون بالا داشتید ممکن است پزشک علاوه بر توصیه های تغذیه‌ای و فعالیت بدنی و به طور کلی توصیه هایی برای تغییر در سبک زندگی، داروهایی را نیز برای شما تجویز نماید. پزشک شما در مورد داروی مناسب برای شما تصمیم می‌گیرد. همواره به دقت از دستورات پزشکتان پیروی کنید و به پزشک اجازه دهید که بداند که آیا دچار عوارض جانبی شده اید یا خیر؟ هیچگاه به صلاحدید خود مصرف دارو را قطع نکنید.