سلآموز بیاموز تا سالم باشی

ديابت يك اختلال در سوخت و ساز(متابوليسم) بدن است که عواملی چون ژنتیک و عوامل محیطی در بروز آن نقش دارند. در حالت طبيعي، غذا در معده تبديل به گلوكز يا قند خون مي شود و قند از معده وارد جريان خون مي شود. لوزالمعده (پانكراس) هورمون انسولين را ترشح مي كند و اين هورمون باعث مي شود قندی که وارد جریان خون شده به سلول هاي بدن وارد شود. در نتيجه مقدار قند خون در حد نرمال و متعادل باقي مي ماند.

وقتی بيماري ديابت ایجاد می شود، هورمون انسولين به ميزان كافي در بدن وجود ندارد و يا انسولين موجود قادر نيست تا وظايف خود را به درستي انجام دهد، در نتيجه به علت وجود مقاومت در برابر آن، قند خون نمي تواند به طور موثري وارد سلول هاي بدن شود. در نتیجه مقدار آن بالا مي ‌رود.

چند نوع دیابت وجود دارد؟

به طور کلی بیماری دیابت به سه شکل مختلف دیده می شود.

• دیابت نوع 1

در ديابت نوع 1 كه 10 تا 15 درصد كل موارد ديابت را تشكيل مي ‌دهد، توليد انسولين از پانكراس به علت از بين رفتن سلول‌هاي سازنده ي انسولين، متوقف مي ‌شود. در نتیجه قند نمی تواند وارد سلول های بدن شود و انرژی بدن را تامین نماید. بنابراین همین مسئله افزایش شدید قند خون را سبب می شود. به همين دليل افراد مبتلا به اين نوع ديابت بايد از بدو تشخيص، انسولين مورد نياز بدن را به صورت تزریق انسولین روزانه تأمين كنند. به همين دليل به آن "ديابت وابسته به انسولين" نيز مي گويند.

ديابت نوع 1 اغلب در سنين زير 30 سال به وجود مي‌ آيد، لذا به آن "ديابت جواني" نيز مي گويند.

• دیابت نوع 2

ديابت نوع 2 بيشتر در بالغين بالاي 40 سال و چاق ديده مي ‌شود كه 90- 85 درصد كل موارد ديابت را شامل مي گردد که البته متاسفانه امروزه آمار ابتلاي افراد جوان تر نيز به دليل شيوه زندگي امروزي  افزايش يافته است. در این نوع دیابت انسولين توليد شده از پانكراس در اين افراد به خوبي عمل نمي ‌كند. در واقع يا پانكراس به اندازه ي كافي انسولين ترشح نمي‌ كند و يا اين كه انسولين ترشح شده، به علت وجود مقاومت سلول ها به انسولين، فاقد كارآيي لازم است.

به اين نوع ديابت، "ديابت غير وابسته به انسولين" يا "ديابت بزرگسالان" نيز مي گويند.

• دیابت حاملگی

ديابت حاملگي به ديابتي گفته مي ‌شود كه براي اولين بار در دوران بارداری تشخيص داده شود. حدود 4 درصد از بانوان در دوران بارداری به این نوع دیابت دچار می شوند که از انواع دیابت نوع 1 و 2 متفاوت است. اين نوع ديابت معمولاً گذراست و بعد از اتمام حاملگي بهبود مي ‌يابد. البته کنترل آن در دوران بارداری بسیار با اهمیت است. چون در صورت عدم کنترل آن در دوران بارداری عوارض متعددی مادر و جنین را تهدید می کند. درمان دیابت حاملگی با تزریق انسولین صوزت می گیرد و مصرف داروهای کاهنده قند خون در دوران بارداری ممنوع است. خانم‌هاي مبتلا به ديابت حاملگي بعداً در معرض خطر ابتلا به ديابت نوع 2 هستند.

مهمترین علائم و نشانه های دیابت چیست؟

دیابت نوع 1معمولاً شروع پر سر و صدایی دارد و با علائمی که به شرح زیر است بروز می یابد:

• تکرر ادرار یا پرادراری به صورتی که در آن حجم ادرار زیاد می شود و بیمار هربار که ادرار می کند به مقدار زیادی ادرار دفع می کند.

• پرنوشی به صورتی که فرد دچار خشکی دهان شده و دچار تشنگی بیش از حد می شود.

• پرخوری

• خستگي زياد غير قابل توجيه

• کاهش وزن بدون علت مشخص

• تاری دید

• احساس سوزش و مورمور شدن دست ها و پاها

• تاخیر در بهبودی زخم ها و بریدگی ها

در دیابت نوع دو از آنجا که افزایش میزان قند خون به آهستگی و به مرور زمان رخ می دهد، اغلب مبتلایان علامتی ندارند. به همین دلیل است که گفته می شود که شایع ترین علامت ابتلا به دیابت نوع 2، بی علامتی است. درصد قابل توجهی از مبتلایان به دیابت نوع 2 (تقریباً 50 درصد آنها) از بیماری خود اطلاعی ندارند و تنها با انجام آزمایش قند خون می ‌توان بیماری آنها را تشخیص داد. با این وجود در صورت عدم كنترل مطلوب، ممكن است علائمی مشابه به دیابت نوع 1 نیز در این افراد بروز كند.

مهمترین عوامل خطرابتلا به دیابت نوع دو چیست؟

• سن بیشتر از 40 سال (تمامی افراد بالای 40 سال در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2هستند و باید هر 3 سال یك‌ بار تحت آزمایش قند خون قرار بگیرند).

• سابقه ی خانوادگی ابتلا به دیابت در بستگان درجه 1 (پدر، مادر، خواهر و برادر)

• اضافه وزن و چاقی(ناشی از کم تحرکی یا عادت های غذایی ناسالم یا هردو مورد)

• فشار خون بالا(فشارخون ماكزیمم بیشتر از 140 و یا مینیمم بیشتر از 90 میلی ‌متر جیوه)

• کلسترول خون بالا(200 به بالا)

• افزایش میزان تری گلیسرید

• سابقه ی نازایی، سقط های مکرر و بدون علت مشخص، تولد نوزاد بیش از 4 کیلوگرم

• سابقه ی دیابت بارداری در حاملگیهای قبلی

• سابقه ی تخمدان پلی کیستیک

چرا برخی افراد به دیابت دچار می شوند؟

علت اصلی بیماری دیابت هنوز به طور کامل شناخته نشده است اما، می توان برخی علل را در بروز انواع دیابت موثر دانست.

در دیابت نوع 1، برخی عوامل را مانند استعداد ژنتیکی یا وراثت، برخی اختلال ها و بیماری سیستم ایمنی بدن( سیستم ایمنی بدن به اشتباه علیه سلول های سازنده انسولین موادی می سازد که این سلول ها را از بین می برد و بعضی ویروس ها در بروز این نوع دیابت می توان دخیل دانست.

در افراد بزرگسال (با سن بیش از 40 سال) مهمترین علل ابتلا به دیابت نوع دو، عواملی چون اضافه وزن و چاقی، کم تحرکی یا عدم فعالیت بدنی، سابقه ی فامیلی و وراثت، چربی و فشار خون بالا می باشند.

آیا دیابت قابل پیشگیری است؟

در مورد دیابت نوع یک، با وجودی كه تحقیقات زیادی در مورد روش‌های مختلف پیشگیری از آن در حال انجام است، ولی هنوز راه حل قطعی برای پیشگیری از آن به دست نیامده است. اما در مورد دیابت نوع دو، پژوهش ها به روشنی نشان داده‌اند كه تغذیه ی صحیح و كاهش وزن و همچنین  انجام فعالیت بدنی منظم (روزانه 30 دقیقه فعالیت بدنی حداقل در 5 روز هفته و یا به طور کلی 150 دقیقه در طول هفته) در پیشگیری از ابتلا به دیابت، در افراد در معرض خطر بسیار مؤثر است.

آیا دیابت قابل درمان است؟

دیابت درمان قطعی ندارد، ولی قابل کنترل است. شاید درمان قطعی برای دیابت در آینده با پژوهش هایی که به طور مداوم در حال انجام است، صورت پذیرد، ولی در حال حاضر می توانیم با کنترل قند خون و نگه داشتن آن در محدوده طبیعی از بروز عوارض دیابت پیشگیری نماییم.

پنج اصل مهم در کنترل دیابت تحت عنوان خودمراقبتی وجود دارد که تبعیت از آنها می تواند به کنترل قند خون به طور چشمگیری کمک نماید. این اصول عبارتند از:

• تبعیت از رژیم غذایی سالم
• ورزش و فعالیت بدنی
• مصرف منظم داروها
• مراقبت از پاها
• خودپایشی قند خون

حتماً بخوانید: اگر دیابت داری، از افت قند خون نترس، فقط یاد بگیر چطور کنترلش کنی!